پرندگان بلای جان هواپیماها

. این اتفاق که بیشتر در ارتفاعات پایین و نزدیک به سطح زمین حادث می‌گردد می‌تواند عواقب خطرناکی برای هواپیما بدنبال داشته باشد لذا خلبان‌ها و شرکت‌های هواپیمایی باید با تسلط کامل به اثرات این پدیده و آشنایی با راهکارهای مقابله با آن، آمادگی لازم را کسب نمایند تا بتوانند اثرات این رویداد را تا حد امکان کاهش دهند. 

مسلما درجه و اثرات ناشی از خطر برخورد پرندگان به هواپیمای در حال حرکت، از خطرات دیگر این صنعت کمتر بوده ولیکن شرکت‌ها و خلبانان باید از تبعات و اثرات احتمالی آن آگاه بوده و از توان و مهارت لازم برای کاهش این خطر برخوردار گردند. 

صنعت هوانوردی از ابتدای فعالیت خود با این خطر روبرو بوده است. اولین گزارش برخورد یک پرنده و هواپیما به سال 1905 میلادی باز می‌گردد که توسط برادران رایت گزارش شده است؛ گویا از همان زمان پرندگان حاضر به پذیرش رقبای جدید در آسمان نبودند. 

در ژانویه 2009 برخورد یک دسته از غازهای کانادایی با موتور هواپیمای ایرباس 320 شرکت یو اس ایرویز درست بعد از بلند شدن از باند فرودگاه نیویورک موجب از دست رفتن هر دو موتور هواپیما و اجبار آن به فرود در رودخانه هادسون شد.

مسلما برخورد حیوانات با هواپیما محدود به پرندگان نمی‌شود و در بسیاری از فرودگاه‌ها شاهد برخورد حیوانات مختلفی از قبیل آهو، سگ، شتر، گاو و حتی خرس با هواپیما بوده‌ایم. اما کماکان برخورد پرندگان با هواپیما از همه حالات دیگر خطرناک‌تر و رایج‌تر است به نحوی که در سال 1991 در آمریکا کمیته‌ای تحت همین عنوان تشکیل تا به جمع آوری و پردازش اطلاعات ناشی از برخوردهای محیط زیست با هواپیما بپردازد. این کمیته در یکی از گزارشات خود مدعی شد تا کنون بیش از 650 میلیون دلار خسارت از ناحیه برخورد پرندگان با هواپیماها در آمریکا به ثبت رسیده است و در یک گزارش دیگر اعلام نمودند که تاکنون بیش از 200 نفر به دلیل صدمات وارده به هواپیماها ناشی از برخورد پرندگان جان خود را از دست داده‌اند. 

متخصصین سازمان هوانوردی فدرال آمریکا، در کنار کارشناسان وزارت کشاورزی آن کشور و متخصصین نیروی دریایی و هوایی آمریکا اعتقاد دارند خطر برخورد پرندگان با هواپیماها در یک دهه پیش رو بسیار بیشتر خواهد شد زیرا رشد ترافیک هوایی، افزایش جمعیت پرندگان و دو موتوره شدن اکثر هواپیماهای مسافربری، عملا موجب افزایش پتانسیل خطر خواهد شد. بیشترین تاثیر برخورد پرندگان با هواپیما روی موتورها گزارش شده است اما دیگر نقاط هواپیما نیز از این خطر بی نصیب نبوده‌اند.

شاید با توجه به جثه کوچک پرندگان برخورد آنان با هواپیما کم اهمیت به حساب آید اما در این حال به علت سرعت بالای هواپیما انرژی جنبشی زیادی آزاد می‌شود که صدمه زیادی را به هواپیما وارد می‌کند.

خطر برخورد پرندگان با هواپیما می‌بایست مورد توجه تمامی دست اندرکاران صنعت قرار گیرد. متخصصان فنی، خلبانان، اپراتورهای برج مراقبت، تحلیلگران ایمنی پرواز، سازندگان هواپیما و موتور، مراکز آموزشی، نهادهای حاکمیتی و حتی مسافران همه و همه باید به این مهم و تبعات ناشی از آن آگاه شوند.

اقدامات پیشگیرانه 

فرودگاه‌ها باید از تجمع هرگونه پرندگان و یا دیگر حیوانات جلوگیری کنند بطور خاص ایکائو راهبردهای طولانی مدت برای جلوگیری از بروز چنین خطراتی را به همه اعضای خود ابلاغ نموده است. 

در همین راستا ایکائو سیستم اطلاع رسانی و بانک اطلاعاتی مطلوبی را در خصوص برخورد پرندگان با هواپیما تحت عنوان IBIS (ICAO Bird Strike Information System) فراهم کرده و اقدام به جمع آوری تمامی گزارشات از سرتاسر دنیا و تجزیه و تحلیل آن‌ها نموده و اعضا را موظف به گزارش دهی مرتب و به موقع کرده است.

اما چه روش‌هایی می‌تواند در این خصوص مورد بهره برداری قرار گیرند:

نصب رادار تشخیص پرندگان 

مدیریت و اصلاح زیستگاه مثلا با کوتاه کردن پوشش گیاهی و شبکه مخازن آب

استفاده از شکارچیان طبیعی مانند شاهین 

استفاده از پهپاد‌ها به منظور ایفای نقش شکارچی و ترساندن پرنده‌ها 

تولید امواج رادیویی برای ترساندن پرنده‌ها 

جلوگیری از انباشت زباله‌های بازگشتی از هواپیما که محلی مناسب برای تغذیه و ماندگاری پرندگان است و استفاده از توری برای عدم دسترسی پرندگان 

ساخت آشیانه‌ برای پرندگان و کنترل زاد و ولد آن‌ها به منظور کاهش تعداد  

تهیه منظم گزارشات برخورد پرندگان و جمع آوری آن‌ها در تمام کشورها به جدیت دنبال می‌گردد و این مهم در ایران نیز با دقت از سوی سازمان هواپیمایی کشوری دنبال شده و اقدامات متناسب با آن در دستور کار قرار گرفته است.

به یاد داشته باشیم که این خطر هیچگاه قابل حذف کامل نمی‌باشد زیرا چرخه تولید مثل پرندگان یک اصل مهم در محیط زیست می‌باشد. اما چگونه خلبانان متوجه برخورد پرندگان با هواپیما می‌شوند:

-چشمی: قابل مشاهده با چشم و یا دیدن اثرات باقیمانده از لاشه پرنده بر روی شیشه جلوی اتاقک خلبان 

- حس و لمس: ارتعاش بر روی بدنه یا موتور که حتی روی دسته کنترل موتور و فرامین حس می‌گردد، افت نیروی جلو برنده موتورها، نیروی نامساوی دو موتور، افزایش نیروی پسا و ...

-شنیدنی: شنیدن صدای برخورد، شنیدن صدای واماندگی کمپرسور موتور، صدای ضربه خوردن به پوشش شکل دهنده نوک هواپیما 

-آلات دقیق موتور: افت قدرت، افزایش یا کاهش غیر عادی مصرف سوخت موتورها، لرزش غیر عادی موتور 

اما چه باید کرد؟

اولین اقدام همان ادامه دادن پرواز و تلاش برای کنترل هواپیما خواهد بود. 

اگر موتور یک هواپیمای چند موتوره در اثر برخورد با پرنده خاموش شد باید بلافاصله به روشن کردن مجدد موتور اقدام شود.

اگر پس از برخورد ارتعاش شدید بر روی موتورها به وجود آمد باید ابتدا دور موتور را کم کرد و براساس کتاب عملیاتی شرکت و شرایط هواپیما برای خاموش کردن آن موتور اتخاذ تصمیم صورت پذیرد. برای موتورها علائم و تصمیمات دیگری نیز وجود دارد که مسلما خلبانان پروازی برای مقابله با آن‌ها به خوبی در شبیه‌سازها آموزش می‌بینند. 

این بار که پرواز دسته جمعی پرندگان در آسمان را نظاره گر هستید و زیبایی مانور جمعی آن‌ها را تحسین می‌کنید، مطمئن باشید عده‌ زیادی از کادر فنی و پروازی و کنترلرهای برج مراقبت با نگرانی به این نمایش زیبا می‌نگرند.