رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در جلسه سوم دادگاه رسیدگی به سقوط هواپیمای ATR آسمان در مسیر تهران- یاسوج:

مدیران سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت هواپیمایی آسمان و شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در میان متهمان دیده می‌شدند. متهمان یک به یک در میانه دایره میزها نشستند و هر بار با اعلام قاضی عالیشاه به بیان دفاعیات خود می‌پرداختند. این جلسه در حالی رسانه‌ای می‌شد که دو جلسه قبل آن با وجود علنی‌بودن، بدون حضور خبرنگاران برگزار شد.  حدود 10 نفر از متهمان این پرونده این جلسه اجازه یافتند که از خود دفاع کنند. دفاع‌ها حول چند محور می‌چرخید.  فاقد صلاحیت شناساندن هیئت کارشناسی، مقصرشناساندن خلبان، تأکید بر عدم حضور نمایندگان سازمان هواشناسی با وجود دخیل‌بودن در ماجرا و همین‌طور تأکید بر آنکه باید ملاک بررسی کارشناسی، سازمان هواپیمایی کشوری باشد و متهم‌بودن این سازمان را مردود دانستند.  تأکید تا اندازه‌ای جدی بود که رئیس سازمان هواپیمایی کشوری گفت: «من به‌عنوان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری اکنون باید در کنار قاضی قرار می‌گرفتم و در روند پرونده یاری‌رسان بودم نه اینکه خود به عنوان متهم در پرونده حضور داشته باشم، زیرا ما براساس قوانین ایکائو، اختیار داریم که بررسی کنیم در یک سانحه چه کسی مقصر است». خانواده‌ها با وجود گذشت دو سال هنوز عصبانی بودند و به حرف‌های متهمان واکنش تند نشان می‌دادند. میان کلام متهمان می‌آمدند و بی‌اعتمادی به حرف‌های متهمان، در لابه‌لای حرف‌هایشان مشهود بود.  ادعاهای مطروحه در سطحی با هماهنگی از سوی متهمان مطرح شد که درنهایت، قاضی عالیشاه اعلام کرد در جلسه بعدی، سه کارشناسی که به نمایندگی از قوه قضائیه، گزارش مفصل 413صفحه‌ای را تهیه کرده‌اند، در جلسه حضور خواهند داشت و در کنار متهمان به پرسش و پاسخ خواهند پرداخت. او تأکید کرد که حتما متخصصان دیگری نیز در جلسه آتی حضور خواهند داشت تا بررسی دقیق‌تری در این زمینه صورت گیرد. در اینجا به اختصار به برخی موارد اشاره خواهیم کرد که در این دادگاه مطرح شد.
  کارشناسان هواشناسی را بخواهید
قاضی عالیشاه از مدیر ایمنی وقت شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران خواست دفاعیات خود را درباره اتهام رعایت‌نکردن نظامات دولتی متنج به سقوط شبه‌عمدی هواپیمای «ای‌تی‌آر» شرکت هواپیمایی آسمان در مسیر تهران-یاسوج بیان کند.
متهم «م. الف» با رد اتهامات، تأکید کرد آنچه سبب شده او در این دادگاه حضور یابد، تماما مربوط به مباحث هواشناسی است و کارشناسان از وظایف شرکت فرودگاه‌های کشور آگاهی نداشته‌اند که چنین اتهامی را به او به‌عنوان یک مدیر حقوقی این شرکت، وارد کرده‌اند.
این متهم گفت: هواپیما در مسیر اصفهان به یاسوج، به کوه دنا برخورد کرده و اصولا به دشت یاسوج نرسیده است که با فرض پذیرش ناکافی‌بودن تجهیزات هواشناسی در فرودگاه یاسوج سقوط کند. او در پاسخ به پرسش قاضی درباره علت عدم اتصال خلبان به فرودگاه یاسوج، این اتهام را رد کرد و با بیان ریز مکالمات و گفت‌وگوهایی که بین خلبان و متصدی برج مراقبت یاسوج شکل گرفته بود، بر برقرار‌بودن این ارتباط تأکید کرد. متهم «م. الف» همچنین ادامه داد: هواپیمای آسمان به شمال کوه دنا برخورد کرده است و 8.5 مایل با یاسوج فاصله داشته و هنوز وارد محدوده هواشناسی یاسوج نشده که داده‌های هواشناسی در آنجا اعتبار پیدا کند. او با اشاره به تکیه کارشناسان پرونده بر مصاحبه با کارشناس هواپیمایی یاسوج که سخن از ناکافی‌بودن امکانات بود، افزود: کارشناس مربوطه در دادگاه حضور دارد و این اظهارنظر را رد می‌کند. قاضی عالیشاه با طرح این پرسش که چگونه شرکت فرودگاه‌های کشور بر هواشناسی حکومتی ندارد، از او می‌خواهد که به این پرسش پاسخ دهد. با‌این‌حال، متهم با اشاره به مواد قانونی و تفاهم‌نامه‌ای که بین شرکت فرودگاه‌ها و سازمان هواشناسی در 31/3/1390 منعقد شده بود، پرسش‌های مربوط به هواشناسی را جزء وظایف خود ندانسته و بار دیگر اتهام مد‌نظر را رد کرد. قاضی اما سخن او را رد و تأکید کرد مدیریت ایمنی شرکت فرودگاه‌ها مکلف بوده داده‌های هواشناسی را بررسی کرده و به خلبان گزارش دهد. متهم همچنین اقرارهای «ک.ط»، کارشناس هواشناسی را کذب دانسته و اعلام می‌کند صوت تمامی مکالمات کارشناس هواشناسی و برج مراقبت که نشان می‌دهد اطلاعات کافی به خلبان داده شده، موجود است. قاضی عالیشاه با بیان اینکه متهم «م. الف» به همراه متهم «ر. م» و متهم «ع. م» در مجموع در بروز این سانحه، 15 درصد مقصر شناخته شده است، از او خواست آخرین دفاعیات خود را بیان کند. مدیر ایمنی وقت شرکت فرودگاه‌ها، در مقام دفاع گفت: مسئولیت تأمین تجهیزات و کالیبره‌کردن بر عهده سازمان هواشناسی است. علاوه بر آنکه با فرض پذیرش نقص تجهیزات هواشناسی، مسائل هواشناسی یاسوج در حیطه اختیارات من نیست. او همچنین نظر کارشناسی درباره ازدحام در برج مراقبت را رد کرده و گفت: حضور سه نفر در برج مراقبت که مرتبط با وظایف آنهاست، در یک فضای 70‌متری نمی‌تواند ازدحام تلقی شود.
  حضور یک تیم کارشناسی 11‌نفره برای بررسی سانحه
او با بیان اینکه این سه کارشناس دانش کافی درباره فرودگاه‌ها را ندارند، گفت: بر اساس قوانین باید 11 تیم کارشناسی برای بررسی سوانح هوایی تشکیل شود تا هر‌یک از کارشناسان به بخشی از حیطه فعالیت خود پرداخته و در نهایت نتیجه‌گیری کنند. بنابراین کارشناسان جامعیت علمی برای بررسی سانحه نداشته‌اند.
متهم با اشاره به اینکه آنها به اطلاعات CVR و FDR که اطلاعات خام است نیز توجهی نکرده‌اند، ادامه داد: بر اساس این اطلاعات، خلبان از ارتفاع 17هزار‌پایی کاهش ارتفاع داشته که خلاف مقررات است و امکان برخورد با کوه را افزایش می‌دهد. او تا ارتفاع حدود 14هزار‌پایی ارتفاع خود را کاهش داده است، اما کارشناسان در گزارش خود نوشته‌اند خلبان می‌توانسته تا ارتفاع 15هزارو 500 پایی کاهش ارتفاع دهد که ادعایی کذب و ناشی از عدم آگاهی است.
البته «شرق» پیش‌تر دراین‌باره  به اسنادی دست یافت که نشان می‌داد هواپیمایی آسمان مجوز کاهش ارتفاع را به خلبانان خود داده است و این متهم مطابق با دستورالعمل مورد اشاره عمل نمی‌کرده است، زیرا اصولا هواپیمای ATR تحت این دستورالعمل فعالیت نمی‌کند.
این متهم با اشاره به تخلفات خلبان گفت: ‌اول، خلبان مجاز نبود از ارتفاع 17 هزار پا بیشتر کاهش ارتفاع دهد. دوم، کاهش ارتفاع خود را به برج مراقبت اعلام نکرده است. خلبان پس از دریافت اولین اخطار یخ‌زدگی، سیستم یخ‌زدایی را روشن می‌کند و دوباره کاهش ارتفاع می‌دهد. سیستم یخ‌زدایی را خاموش کرده و هواپیما به دستور سرخلبان روی ارتفاع 14هزار پا تنظیم می‌شود؛ بنابراین هواپیما هشدار استال می‌دهد (نمی‌تواند وزن خود را تحمل کند)، اما خلبان باز هم مطابق دستورالعمل عمل نمی‌کند. در همین حین، هواپیما از حالت اتوپایلوت خارج می‌شود. در اینجا وقت متهم به پایان می‌رسد و متهم «ر.‌ح»، مدیرعامل وقت شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، برای ارائه دفاعیات فراخوانده می‌شود.
  شرکت فرودگاه‌ها به اشتباه متهم شناخته شده
متهم «ر.ح» با رد کامل نظرات کارشناسی پرونده، بر سنخیت‌نداشتن بین گزارش و نتیجه‌گیری آن اشاره کرده و گفت: موارد مربوط به هواشناسی به ما مربوط نمی‌شود و برج مراقبت صرفا اطلاعاتی را که از هواشناسی دریافت می‌کند، به خلبان گزارش می‌دهد و او انتخاب می‌کند چه تصمیمی بگیرد. او با اشاره به اتهام دیگری مبنی بر نبود سمیلاتور در فرودگاه یاسوج گفت: فرودگاه یاسوج، اراک، شاهرود، زنجان، شهرکرد، همدان و حتی شیراز پرترافیک هم سمیلاتور ندارند، اما آیا این موجب شده هواپیمایی سقوط کند؟ متهم «ر.ح» ادامه داد: شرکت فرودگاه‌ها هیچ تقصیری در سانحه ندارد. او درهمین‌حال به گزارش عملکردش در مدت مدیریت خود می‌پردازد که با اعتراض حضار و قاضی مواجه می‌شود و دوباره به موضوع اصلی بازمی‌گردد. قاضی عالیشاه پرسید اگر کارشناس هواشناسی در برج مراقبت نباشد، چه اتفاقی می‌افتد؛ متهم «ر.ح» پاسخ داد فرودگاه بسته می‌شود. قاضی عالیشاه گفت بسته باشد بهتر از آن است که 66 نفر در این میان جان خود را از دست بدهند.
متهم «ر.ح» با اشاره به اینکه اگر مشکلی در سیستم شرکت فرودگاه‌ها وجود داشت، موظف بود در دو سال گذشته آن را اصلاح کند، اما اصلاحی هم صورت نگرفته، بنابراین نیازی هم نبوده، وگرنه سازمان هواپیمایی کشوری حتما اخطار می‌داد اما به‌درستی به وظایف خود عمل کرده است. در اینجا قاضی خطاب به متهم تأکید می‌کند اگر مدیرعامل سازمان هواپیمایی وظیفه خود را به‌درستی انجام می‌داد، اکنون در بین متهمان حضور نداشت.
متهم اظهارات کارشناسی را مخدوش و غیرقابل استناد دانست و گفت: کارشناسان مدعی شده‌اند که DNB درست عمل نکرده است، اما سالم بود. اگر کارشناسان برای بررسی از بودجه شرکت فرودگاه‌ها استفاده کرده‌اند، چرا از DNB بازدید نکرده‌اند و خلاف واقع نوشته‌اند؟‌
قاضی پرسید چرا می‌گویید DNB درست عمل کرده است؟ خلبان «فولاد» به برج مراقبت اعلام کرده که DNB کار نمی‌کند.
متهم پاسخ داد: فرودگاه اعلام کرده چک می‌کند و در نهایت اعلام می‌کند سالم است. سند چک دستگاه هم سالم‌بودن آن را تأیید می‌کند. (در اینجا سند به قاضی تحویل داده می‌شود.) بااین‌حال او تأکید می‌کند حتی اگر DNB خراب هم بود، اثری بر وقوع سانحه نداشت.
  ما باید کنار قاضی می‌بودیم نه در جایگاه متهم
با اتمام وقت این متهم، نوبت به «ع.ع» مدیرعامل سازمان هواپیمایی کشوری رسید. متهم «ع.ع» با بیان اینکه روند رسیدگی به پرونده ناصواب بوده، گفت: من به‌عنوان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری اکنون باید در کنار قاضی قرار می‌گرفتم و در روند پرونده یاری‌رسان بودم نه اینکه خود به‌عنوان متهم در پرونده حضور داشته باشم، زیرا ما براساس قوانین ایکائو، اختیار داریم که بررسی کنیم در یک سانحه چه کسی مقصر است. این متهم در ادامه گفت: اگر قصوری از سوی بدنه کارشناسی صورت گرفته باشد، من آن را نمی‌پذیرم، زیرا به وظایف نظارتی خود عمل می‌کنم. او در ادامه با بیان اینکه ابزارهای پرنده همگی محدودیت دارند، گفت: برخی فرودگاه‌ها مانند یاسوج و بروجرد، محدودیت‌های ویژه دارند و این موارد به خلبان‌ها اعلام می‌شود و اگر محدودیت‌ها شکسته شود، قطعا در آن پرواز، دچار سانحه خواهیم شد. در این پرواز، یک به یک محدودیت‌ها از سوی خلبان شکسته شده است. متهم «ع.ع» با اشاره به اینکه این خلبان در مسیر یاسوج بارها پرواز داشته است، گفت: او به این‌گونه پروازکردن عادت داشت و با دید بصری زمین را می‌دیده و فرود می‌آمده است. این متهم افزود: خلبان، کاملا نسبت به دید خود آگاهی داشته و تمام اطلاعات هواشناسی نیز درست بوده است؛ از سویی دیگر این خلبان عادت داشته به این‌گونه پرواز، یعنی از صد تا پروازی که انجام می‌داده ١٠ پرواز را به این صورت انجام می‌داد.
در اینجا شکات اعتراض کردند که این سخن شما عذر بدتر از گناه است و اگر می‌دانستید خلبان این اشتباهات را انجام می‌داد، چرا به او اجازه پرواز می‌دادید.
  پذیرش عدم اعلام نصب AD از سوی رئیس سازمان هواپیمایی
او در ادامه به ایراد نصب AD (هشداردهنده یخ‌زدگی هواپیما) روی هواپیما اشاره کرده و گفت: نصب AD در اختیار سازمان هواپیمایی کشوری است. ما اجازه داریم درباره AD معافیت صادر کنیم. البته در این مورد، شرکت هواپیمایی آسمان اعلام نکرده که AD را نصب نکرده است. متهم «ع.ع» با اشاره به اینکه کارشناسان در روند بررسی پرونده، اطلاعات FDR را رد می‌کنند، گفت: در ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی ما متهم شده‌ایم که چرا FDR را در اختیار اوکراین قرار نمی‌دهیم؛ بنابراین FDR بسیار مهم است، چطور کارشناسان اطلاعات آن را مخدوش می‌دانند؟ ما درخواست داده‌ایم کمیته پنج‌نفره متخصص در این زمینه تشکیل شود تا دوباره این بررسی صورت بگیرد، اما شما نپذیرفتید. اگر کارشناسان حضور پیدا کنند جلسه به جدل می‌کشد، بنابراین درخواست داریم که 10 خلبان به انتخاب خودتان دعوت کنید تا در مورد اظهارات طرفین، نظرات خود را مکتوب و غیرعمومی به شما اعلام کنند.
  اطلاعات غیرمؤثر در سانحه، بازپرس را مشوش کرده
پس از این مقام مسئول، وکیل متهم «ی. ع» هم نیز در قالب دفاعیاتی گفت: کیفرخواست صادره از سه بعد شکلی، ماهوی و حقوقی دارای اشکال است.
او با بیان اینکه کارشناسان اطلاعات غیرمؤثر در سانحه را به بازپرس پرونده اعلام کرده و موجب تشویش ذهن او شده‌اند، ادامه داد: در این پرونده ضرورت دارد یک تیم فنی به بررسی تمامی ابعاد بپردازد. کارشناسانی که خود سابقه حضور در هواپیما و فرودگاه‌ها را ندارند، چگونه می‌توانند در این زمینه اظهارنظر کنند؟
وکیل متهم «ی. ع» و متهم «ع. م» بیان کرد عملکرد هر دو موکل بنده هیچ ارتباطی به سانحه ندارد. علاوه بر آنکه حضور آنها در برج مراقبت به سبب فعالیت آنها (مدیر فرودگاه یاسوج و سرپرست برج مراقبت) ضرورت داشت. بنابراین ادعای ازدحام، کاملا رد می‌شود. علاوه بر اینکه مکالمات غیرمتعارف و بحرانی‌بودن شرایط که از سوی کارشناسان مطرح شده مشخص نیست بر مبنای چه ادله‌ای است، زیرا هیچ شواهدی تا حدود 40 ثانیه پیش از برخورد مبنی بر بحرانی‌بودن شرایط در جعبه سیاه وجود ندارد و مکالمه‌ای نیز خارج از قاعده صورت نگرفته است. شادفر، وکیل چند نفر از متهمان، هم گفت: ماده ۷۱۴ قانون مجازات مورد غفلت واقع شده و دادسرا براساس گزارش بدوی نظر خود را اعلام کرده است. تقاضا دارم صفحات ۳۱ و ۳۲ گزارش را مطالعه بفرمایید که درباره شبیه‌سازی سانحه است که توسط یکی از خلبانان انجام شده اما توسط کارشناسان رد شده است. وی افزود: چرا در گزارش اخیر، تقصیر ۱۰درصدی معاونت عملیاتی شرکت آسمان در گزارش ابتدایی حذف شده است؟ استدعا دارم که این موضوع بررسی شود. یافتن رابطه سببیت حائز اهمیت است و هنگامی که هواپیما دچار یخ‌زدگی می‌شود، عملکرد هواپیما کاهش پیدا می‌کند و قطعا شک و تردیدی در ایمنی هواپیما وجود نداشته است.
قاضی عالیشاه ضمن تفهیم اتهام به یکی دیگر از متهمان از او خواست تا مطالب خود را بگوید.
  جعل نکرده‌ام
متهم گفت: جزء مقصران سانحه نیستم و تقصیر صفردرصدی لحاظ شده اما اتهام جعل رایانه‌ای را به من نسبت داده‌اند که کذب است و نرم‌افزار طبق روال کار کرده است. طبق کیفرخواست بازپرس نوشته که غیرعقلانی به نظر می‌رسد که من کاری را انجام داده باشم و بازپرس قانع شد اما در آخرین لحظه عنوان جعل رایانه‌ای زدند اما جزء مقصران حادثه نیستم. او افزود: ‌‌برای نرم‌افزار هیچ دوره و تخصصی ندیدم و هیچ اطلاعاتی اضافه یا کسر نشده است و کارشناسان نیز تمام موارد را مشاهده کردند. در ادامه قاضی از یکی دیگر از متهمان خواست دفاعیات خود را بیان کند.
این متهم گفت: ایرادات زیادی در رابطه با کارشناسی این پرونده وجود دارد ضمن آنکه ایرادات تخصصی نیز وارد است. او ادامه داد: کاهش ارتفاع خلبان درصد برخورد با کوه را افزایش داد در حالی که خلبان باید ١٧ هزار پا را برای خودش نگه می‌داشت تا به محدوده فرودگاه برسد. در ادامه این متهم به ارائه توضیحات تخصصی در زمینه عدم نصب AD در این هواپیما پرداخت  که با اعتراض شکات همراه شد.
در ادامه قاضی از وکیل دفتر حقوقی شرکت هواپیمایی شرکت آسمان خواست توضیحات خود را بیان کند.
او گفت: نظرات کارشناسان با اوضاع و احوال موضوع در تعارض است و هیچ تناسبی بین اصل موضوع و آنچه اتفاق افتاده وجود ندارد.
این وکیل ادامه داد: متأسفانه به خطا‌های خلبان توجه نشده است و این موضوع در نتیجه‌گیری نهایی لحاظ نشد.
  2 کارشناس پرونده، اخراج‌شده سازمان هواپیمایی هستند
در ادامه قاضی از شرفی نماینده سازمان هواپیمایی کشوری خواست توضیحات خود را بیان کند.
او گفت: اصل این کارشناسی دارای ایراد است چراکه دو نفر از این کارشناسان از افراد برکنارشده سازمان هواپیمایی کشوری بوده و برخی دیگر اصلا تحصیلات مرتبط با این موضوع را نداشتند. شرفی ادامه داد: برخورد هواپیما به کوه هیچ ارتباطی به عدم نصب AD نداشت. نمی‌توان با دلایل نادرست همه قواعد هوانوردی را زیر سؤال برد چراکه سازمان هواپیمایی کشوری بر اساس مقررات بین‌المللی عمل کرد.
مدیر وقت دفتر حقوقی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران گفت: به نظریه هیئت کارشناسی اعتراض داریم. در این نظریه به نکات مهم توجه نشده است. هیچ فعل یا ترک فعلی در این سانحه از سوی شرکت فرودگاه‌ها رخ نداده و گزارش سازمان هواپیمایی کشور مغفول مانده است. او افزود: باید سازمان هواشناسی پاسخ‌گوی مطالب باشد و تجهیزات هواشناسی ارتباطی به شرکت فرودگاه‌ها ندارد. گفته شده است مقررات و نظامات دولتی رعایت نشده و هیچ اطلاعی نداریم که کدام مقررات و نظامات دولتی رعایت نشده است. او بیان کرد: هیچ چیز از سوی مأمور کنترل برج مراقبت به خلبان پیشنهاد داده نشده است. سه نفر در برج مراقبت بوده‌اند در حالی که در نظریه کارشناسی گفته شده ازدحام در برج مراقبت بوده است. درباره مکالمات غیرمتعارف هم باید گفت اقدام غیرمتعارفی انجام نشده و تمام مکالمات وجود دارد. تقاضا دارم نظریه کارشناسی مورد بازنگری قرار گیرد. قاضی عالیشاه با اعلام ختم جلسه دادگاه گفت: در جلسه بعد کارشناسان دعوت می‌شوند تا به صورت تخصصی به موضوع 
پرداخته شود.
 در پایان جلسه شکات پرونده دست به اعتراض زدند. یکی از خانواده‌ها با صدای بلند خطاب به متهمان و وکلای آنها گفت: «مطمئن باشید آه کشته‌شده‌ها پشت سر شماست. حتی اگر 
تبرئه شوید».