چگونه سقوط یک فروند هواپیمای DC3 در سال ۱۳۳۱ مقدمات ثبت و تاسیس هواپیمایی ملی ایران (هما) را فراهم آورد؟

قبل از ایران ایر، شرکتی با نام "هواپیمایی ایران" وجود داشت که که تا سال ۱۳۲۷ سانحه ای نداشت.

از این سال تا سال ۱۳۳۱ هواپیمایی ایران، سه سانحه در سال های ۱۹۴۸، ۱۹۵۱ و ۱۹۵۲ داشت که تلفات دو سانحه اول شدید و قابل توجه نبود اما سانحه سوم، نخستین سانحه تأسف انگیز هواپیمای مسافربری در ایران بود.

در روز ۴ دی ماه ۱۳۳۱ پرواز شیراز-اصفهان-تهران به دلیل مه غلیظ و دید بسیار کم خلبان، در هنگام فرود در فرودگاه مهرآباد دچار سانحه شد. خلبان موفق به کنترل هواپیما نشد و هواپیمای DC3 به زمین برخورد کرد و آتش گرفت.

در این سانحه هواپیما به طور کامل از بین رفت و به روایتی ۲۲ نفر و طبق اعلام ایکائو، ۲۷ نفر در این سانحه جان باختند و فقط یک نفر به نام آقای "عدل" زنده ماند که گفته می شد، بعد از این سانحه، از یک سانحه هوایی دیگ نیز جان سالم به در برده بود.

صراف معروف شیراز، "رجبعلی هوایی" مکرر با پرواز های شیراز - تهران، مقدار زیادی پول به تهران ارسال می کرد اما در آن زمان به دلیل اینکه هزینه ارسال پول هنگفت توسط بانک زیاد بود؛ جناب هوایی تصمیم گرفت پول هایش را با هواپیما به تهران ارسال کند. طبق معمول این صراف در این پرواز هم مقدار زیادی پول به شکل اسکناس نقد داشت که پس از سقوط هواپیما، اسکناس ها در محل سانحه پراکنده شده بودند.

داستان بررسی این سانحه را در یک مطلب جداگانه به تفصیل ارائه خواهم داد.

بعد از این سانحه، نیاز به تاسیس یک شرکت هوایی (دولتی) در ایران احساس شد و به همین منظور در ۵ اسفند ۱۳۴۰ هواپیمایی ملی ایران شکل گرفت و در ۲۹ اسفند با سرمایه ۱۷ میلیون تومان به ثبت رسید.

هواپیمایی ملی ایران (هما) سپس شرکت "هواپیمایی ایران" را خریداری کرد و دارایی ها و بدهی های این شرکت را در اختیار گرفت.

تیمسار "علی محمد خادمی" که رئیس وقت ستاد نیروی هوایی بود به سمت مدیر عامل هما منصوب شد. وی تجربه پرواز با هواپیماهای بازرگانی و فرماندهی ناوگان حمل و نقل هوایی را داشت.

فکر ایجاد یک ایرلاین ملی زمانی قوت گرفت که به دستور دکتر محمد مصدق، هواپیمایی ایران در حدود ۴۰ روز تعطیل شد تا سقوط هواپیمای دی سی ۳ ایر شرکت بررسی شود.

پس از آن بود که در نشست های متعدد، مقامات دولتی به این نتیجه رسیدند که هیچ کدام از دو ایرلاین موجود در ایران (هواپیمایی ایران و پارس) جوابگوی نیاز های هوانوردی ایران نیستند و در نهایت دولت تصمیم به ملی کرد هواپیمایی گرفت.

نام لاتین این هواپیمایی IRAN NATIONAL AIRLINES بود که به جهت اینکه تنها ۳۰ سال از تغییر نام کشور، از پرشیا به ایران می گذشت، بسیاری از کشورها گمان می کردند که هما یک ایرلاین عربی است.از آنجایی که این مدیران هما و ایرانیان، این مسئله را برنمی تافتند، نام این شرکت به IRAN AIR, THE AIRLINES OF PERSIA تغییر و روی بدنه هواپیماها درج شد اما دیری نپایید که این نام نیز با مخالفت پادشاه وقت ایران به IRAN AIR تغییر یافت.

اولین هواپیمای جت هما، بوئینگ ۷۲۷ بود و اولین پرواز خارجی ایران ایر با هواپیمای جت در ۱۳ تیر ۱۳۴۴ و در ساعت ۱۲:۳۴ به مقصد اروپا بود.

از مارس ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۷ پنج فروند بوئینگ ۷۴۷ اس پی هم دریافت کردند تا بعد از پن امریکن دومین ایرلاین جهان باشند که این نوع هواپیما را خریداری می کنند.

در سال ۱۹۷۵، شش فروند ایرباس نیز خریداری شد و ایران ایر رکورد طولانی ترین پرواز دنیا را با پرواز تهران-نیویورک، شکست.

تیمسار خادمی پس از ۱۷ سال، هواپیمایی ملی ایران را به اوج افتخار در صنعت هوانوردی رساند و نام این شرکت در همه جای دنیا زبانزد مسافران هوایی بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به دلایلی چند از جمله تحریم های غرب علیه ایران، روند نزولی این ایرلاین آغاز شد ولی همچنان مسافران هوایی را با زیباترین لوگوی جهان، حمل می کند.

بیش از نیم قرن از تاسیس این شرکت گذشته است و تنها گذشته درخشان هما، دلخوشی علاقه مندان و کارکنان هوانوردی ایران است.