چگونه اشتباه مهلک خلبانان ۱۵۴ نفر را به کام مرگ کشاند؟

شانزدهم آگوست ۱۹۸۷ می‌باشد. قرار است که یک فروند هواپیمای مکدانل داگلاس ‌ام دی ۸۲ متعلق به شرکت هواپیمایی نورث وست ایرلاینز فرودگاه سنت پاول واقع در ایالات میشیگان را به مقصد فرودگاه جان واین در کالیفرنیا ترک نماید.

پرواز شماره ۲۵۵ قرار است در مسیر پروازی خود در فرودگاه‌های دیترویت متروپولیتن میشیگان و اسکای هاربر آریزونا نیز توقف کوتاهی داشته باشد. مسافران پرواز شماره ۲۵۵ پس از سوار شدن در هواپیما بر روی صندلی‌های خود نشسته تا سفر خود را آغاز نمایند. مهمانداران نیز اقدامات لازم پیش از پرواز هواپیما را انجام میدهند. هواپیما راس ساعت ۱۸ و ۵۳ دقیقه فرودگاه سنت پاول را به مقصد اولین توقفگاه خود یعنی فرودگاه دیترویت متروپولیتن ترک نموده و پس از گذشت حدود یک ساعت، در ساعت ۱۹ و ۴۲ دقیقه در فرودگاه دیترویت فرود می‌آید. پس از پیاده شدن برخی از مسافران، هواپیما مجدداً جهت ادامه مسیر به سمت توقفگاه دوم خود یعنی فرودگاه اسکای هاربر آماده می‌شود.

برای خدمه پرواز روز طولانی بوده است. شرایط آب و هوایی بین میشیگان و آریزونا در حال خراب شدن بوده و در فرودگاه دیترویت بارندگی شدیدی آغاز میگردد. بنابر دستور برج مراقبت، هواپیمای پرواز شماره ۲۵۵ به باند شماره سه وسط هدایت گردیده و مجوز برخاست هواپیما صادر میگردد. خلبانان نیروی پیشرانش موتور ها را افزایش داده و جهت انجام برخاست با سرعت بر روی باند فرودگاه آغاز به حرکت می‌کنند. هواپیما به سرعت لازمه جهت برخاست رسیده و از روی باند برمی‌خیزد اما لحظاتی بعد اتفاقی عجیب و هولناک رخ می‌دهد، سکان هدایت هواپیما که در دستان کاپیتان می باشد به شدت آغاز به لرزش می کند. به نظر می‌رسد مشکلی بحرانی به وجود آمده است.

هواپیما آغاز به گردش به سمت چپ می نماید. ارتفاع هواپیما با سطح زمین پانزده متر بوده و هواپیما نه تنها قادر به اوج گیری بیشتر نمی باشد بلکه در حال از دست دادن ارتفاع، در حالی که به پهلوی چپ چرخیده است می باشد. هواپیما با سرعت به سمت ساختمان های مقابل خود در حال حرکت بوده که ناگهان بال چپ با کابل های چراغ برق خارج از فرودگاه و سپس با سطح زمین برخورد میکند. هواپیما به شدت به زمین خورده و در حال کشیده شدن بر روی آن است. در نهایت هواپیما با یک ساختمان در مقابل خود برخورد نموده و منفجر می گردد. نیروهای امداد و نجات و آتش نشانی به سرعت به محل سانحه اعزام میگردند. ۱۵۴ نفر از سرنشینان هواپیما کشته شده و تنها یک نفر جان سالم به در می برد. همچنین دو نفر بر روی سطح زمین بر اثر این سانحه کشته و ۵ نفر به شدت مجروح میگردند.

بنا بر اظهارات شاهدان عینی، هواپیما چیزی در حدود نود درجه به سمت پهلوی چپ پیش از برخورد به زمین چرخیده بوده است.  یکی از شاهدین که خلبان میباشد در حال تماشای فرآیند برخاست این هواپیما بوده است و اظهار دارد که مسیر طی شده هواپیما بر روی باند پیش از برخاست بیش از حد معمول طولانی بوده و تقریباً هواپیما در چند متری انتهای باند از سطح زمین بلند شده بود. تیم بررسی سوانح ان تی اس بی به سرعت به محل سانحه می‌رسد. بازرسان در جستجوی پیدا کردن هرگونه سرنخ جهت یافتن علت وقوع این سانحه مرگ آور می باشند. جعبه‌های سیاه به سرعت پیدا شده و به مقر ان تی اس بی جهت انجام بررسی‌های لازم فرستاده می‌شوند.

ضبط کننده صدای کابین خلبان سالم است اما ضبط کننده داده های پرواز به علت صدمات وارده به شدت آسیب دیده است. بخش اعظمی از اطلاعات ضبط شده در ضبط کننده داده های پرواز از دست رفته است. بازرسان شرایط آب و هوایی موجود در هنگام سانحه را مورد بررسی قرار می‌دهند. بازرسان با بررسی نقشه های هواشناسی متوجه وجود یک فرایند بسیار خطرناک هواشناسی به نام مایکروبرست می‌شوند. مایکروبرست به جریانات شدید پایین رونده اطلاق می گردد که به وسیله ابرهای طوفان زا تولید شده که پس از برخورد به زمین و طرفین پخش میگردد. در صورتی که یک هواپیما در ارتفاع نزدیک به زمین در حال پرواز باشد و به درون این ستون جریانات پایین رونده و بارش زا وارد گردد، این جریانات می‌توانند هواپیما را با خود به سمت پایین کشیده و باعث برخورد شدید هواپیما با سطح زمین شوند.

بازرسان در میابند که چیزی در حدود بیست و پنج دقیقه پیش از سانحه به خلبانان این پرواز در مورد وجود میکروبرست در اطراف فرودگاه هشدار داده شده بود اما بررسی‌های دقیق تر نشان می دهند که در لحظه برخاست هواپیما هیچ گونه مایکروبرستی در مسیر پروازی هواپیما وجود نداشته است. بازرسان با بن‌بستی دیگر مواجه می شوند. بررسی ها همچنین نشان می دهند که موتورهای هواپیما در حین پرواز به درستی در حال انجام وظایف خود بوده‌اند. بررسی کابین خلبانان پس از وقوع سانحه، بازرسان را دچار بهت و حیرت می کند. اهرم تنظیم فلپ های روی بالهای هواپیما در حالت جمع شده قرار دارند.

فلپ ها به سطوح آیرودینامیکی در لبه های جلویی و پشتی بال های هواپیما گفته می شوند که پس از باز شدن توسط خلبانان در هنگام برخاستن باعث به وجود آمدن نیروی لیفت بیشتر در بالها شده که در هنگام برخاستن هواپیما، به حمایت شدن وزن هواپیما تا رسیدن به سرعت کافی کمک می کنند چرا که در ابتدای پرواز سرعت هواپیما زیاد نبوده و برای حمایت شدن وزن هواپیما و متعلقات آن نیاز به نیروی لیفت بیشتری می باشد.

اما چرا خلبانان با تجربه شرکت هواپیمایی نورث وست باید چنین اشتباه مهلکی را انجام داده باشند؟ همچنین سوال دیگری ذهن بازرسان را به خود مشغول ساخته است، اگر فلپ ها در حالت جمع شده قرار داشتند چرا سیستم هشدار دهنده جمع بودن فلپ ها  پیش از آغاز پرواز به خلبانان این هشدار را نداده است؟

بررسی صداهای ضبط شده در کابین توسط بازرسان آنها را متوجه علت این اشتباه مرگ آور خلبانان می‌کند، صداهای ضبط شده نشان می‌دهند که در هنگام حرکت هواپیما از پارکینگ به سمت باند فرودگاه، به دلیل بارندگی شدید، خلبانان در پیدا کردن مسیر خود به سمت باند اعلام شده توسط برج مراقبت دچار مشکل شده بودند. همچنین خلبانان یک مسیر را اشتباه رفته و این امر به قدری حواس خلبانان را پرت کرده بود که باعث شده بود خلبانان انجام کامل چک لیست های پیش از پرواز را فراموش کنند. در سال دو هزار و هشت نیز یک فروند هواپیمای ام دی ۸۲ متعلق به شرکت هواپیمایی اسپن ایر با شماره پرواز ۵۰۲۲ به دلیل فراموشی خلبانان در به کارگیری فلپ ها در هنگام برخاستن دچار سانحه گردیده و در آن سانحه ۱۵۴ نفر از سرنشینان کشته شدند.

عامل دیگری که باعث حیرت بازرسان می گردد قطع بودن مدار اعلام هشدار می باشد. بازرسان نمی دانند که آیا خلبانان این پرواز این مدار را پیش از پرواز قطع نموده و یا این مدار از قبل در حالت قطع شده قرار داشته است. آنها احتمال می‌دهند که به دلیل اینکه صدای هشدار مداوم باعث اذیت شدن خلبانان می گردیده است آنها جهت جلوگیری از این امر، این مدار را قطع نموده بودند و به همین دلیل در پرواز شماره ۲۵۵ این هشدار حیاتی توسط خلبانان شنیده نشده است.

مهران اشرفی

منبع: گزارش نهایی