بررسی دو سانحه و دو حادثه با عاملی مشترک!

پرواز  بیچکرافت Air Midwest 5481 , در هشتم ژوئن 2003 اندکی پس از برخاست از باند 18راست فرودگاه بین‌المللی شارلوت داگلاس کارولینای شمالی در آمریکا، با بالاتر رفتن دماغه هواپیما دچار واماندگی (Stall) شده و با انحراف به سمت چپ با آشیانه US Airways برخورد می‌کند. در این سانحه خلبان پرواز Katie Leslie 25 ساله، کمک خلبانش Jonathan Gibbs 27 ساله و 19 مسافر کشته می‌شوند. پس از بررسی مشخص می‌گردد که در آن روز، مسافران وزن بیشتری از پیش‌فرض (میانگین) مورد نظر به‌همراه داشته‌اند. این میزان، در محاسبات وزن و تعادل (Weight and Balance) و در جداولی مشخص می‌شود که بر مبنای آن مرکز ثقل هواپیما (CG) و سرعت مربوطه تعیین می‌گردد. مشخص شد که وزن واقعی هواپیما 580 پوند بیشتر از حداکثر وزن مجاز برای برخاستن (17120 پوند) بوده‌است، در نتیجه مکان CG هواپیما حوالی 45.5% وتر میانگین آیرودینامیکی بوده که مقدار قابل قبول آن 40% است. گرچه روال Weight & Balance این شرکت در تضاد با اسناد و دستورهای سازمان‌های هواپیمایی ناظر نبوده، لیکن عملکرد هواپیما خارج از محدوده مجاز و ایمنی پروازها برای سال‌ها در خطر بوده‌است!

بعد از این سانحه هیئت ایمنی حمل‌و‌نقل ملی آمریکا پیشنهاد می‌دهد که وزن واقعی مسافران و بار، به‌ویژه برای این قبیل هواپیماها در نظر گرفته شود، لکن بند 14 از کد قانون فدرال 121.153 اجازه استفاده از وزن میانگین را برای هواپیماهای بیش از 9 صندلی می‌دهد و خطوط هوایی وزن میانگین، واقعی یا ترکیبی از آنها را به‌کار می‌گیرند. این پرواز به Dead Weight مشهور گردید. شرکت Air Midwest در سال 2008 به فعالیت خود پایان می‌دهد.

یازده سال پس از این سانحه، هواپیمای آنتونف 140-100 به شماره پرواز 5915 متعلق به خطوط هوایی سپاهان، کمی پس از برخاستن از باند 29 چپ فرودگاه مهرآباد، با انحراف به راست در شهرک آزادی سقوط می‌کند.  گزارش سازمان هواپیمایی کشوری بیانگر آن است که یکی از عوامل اصلی این سانحه، محاسبات گیج‌کننده وزن هواپیما بوده؛ طوری که خلبانان آگاه بوده‌اند که وزن هواپیما هنگام برخاستن حدود 190 کیلوگرم و طبق جداول عملکرد هواپیما، 2600 کیلوگرم بیشتر از حداکثر مجاز آن بوده‌است.

این مطلب به عنوان آیتم شماره 10 بخش نتیجه‌گیری، در صفحه 64 گزارش نهایی سازمان هواپیمایی کشوری در مورد این سانحه درج گردیده‌است.

همچنین تحقیقات هیات ایمنی هلند در دو رخداد پروازی B738، به‌ترتیب در 18 سپتامبر 2014 در شهر Groningen هلند و 3 سپتامبر 2015 در شهر Lisbon پرتغال نشان از این دارد که مشکلات مرتبط با محاسبات وزن، منجر به عملکرد ناکارآمد هنگام برخاستن در این دو رخداد پروازی گردیده‌است.

گردآوری: علیرضا حضرتی، کنترلر ترافیک هوایی