نشانگر وضعیت (Attitude Indicator) چیست؟

به طور کلی نشانگر وضعیت به وسیله جایرویی  (Gyro)که در صفحه افقی آن قرار گرفته است عمل می‌کند، به عبارتی دیگر نوار افقی که به عنوان خط افق در نظر گرفته می‌شود بر روی این جایرو قرار گرفته و در زمانی که هواپیما وارد گردش به هر طرف می‌گردد(Bank) و یا دماغه آن نسبت به خط افق به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کند(Pitch)، این تغییرات اعمال شده را سریعا به خلبانان هواپیما نشان می‌دهد. برای نشان دادن Pitch از مقیاس های پنج و ده درجه استفاده شده است به اینگونه که خطوط کوتاه بیانگر پنج درجه و خطوط بلندتر بیانگر ده درجه می‌باشند. همچنین خطوط نشانگر درجه صفر، ده، بیست، سی، شصت و نود درجه را نشان می‌دهند. یکی از مهمترین ویژگی هایی که جایروی قرار گرفته در دستگاه نشانگر وضعیت دارد خاصیتی به نام ثابت ماندن در فضا(Rigidity in space) نام دارد.

ثابت ماندن در فضا اشاره به اصلی دارد که در آن جایروسکوپ بر روی صفحه ای که در آن در حال گردش می‌باشد به حالت پایداری رسیده و تمایل دارد که موقعیت خود را حفظ نماید. به عنوان مثال چرخ یک دوچرخه را در نظر بگیرید که در حال حرکت به سمت جلو می‌باشد. هرچه سرعت دوران چرخ بالاتر باشد پایداری آن بیشتر بوده و در صورت اعمال نیروی خارجی، چرخ تمایل دارد که حول محور اولیه خود به گردش خود ادامه داده و همچنان به جلو حرکت نماید و علت اینکه در سرعت های پایین، چرخ تعادل خود را از دست داده و به زمین می افتد نیز همین امر می‌باشد.

همانطور که گفته شد جایروسکوپ قرار گرفته در نشانگر وضعیت بر روی صفحه افقی در حال گردش می‌باشد، لذا تمایل دارد که بر روی همین صفحه به دوران خود ادامه دهد. هرگونه گردش هواپیما به طرفین و یا بالا و پایین رفتن دماغه هواپیما نسبت به خط افق بر اساس جایروسکوپ در حال دوران در صفحه افقی مقایسه شده و تغییرات محاسبه شده فورا به خلبانان نشان داده می‌شود. این کار در حقیقت توسط دو عدد گیمبال(Gimbal) قرار گرفته حول جایروسکوپ صورت می‌گیرد. گیمبال ها به حلقه هایی اطلاق می‌گردند که حول جسمی لولا شده و به طور آزادانه می‌توانند حول یک محور از آن جسم دوران نمایند. در نشانگر وضعیت یک گیمبال  دور تا دور جایروسکوپ و همانند آن بر روی صفحه افقی قرار گرفته است. این گیمبال وظیفه محاسبه میزان گردش هواپیما نسبت به خط افق را برعهده دارد. گیمبال دیگر بر روی صفحه عمودی قرار گرفته و وظیفه محاسبه تغییرات دماغه هواپیما نسبت به خط افق را بر عهده دارد.

نشانگر وضعیت یکی از مورد اعتمادترین و مهمترین ابزارهای خلبانان برای انجام پرواز به خصوص در شرایطی که دید محیطی کافی وجود ندارد(مثل پرواز در شب یا مه غلیظ) می‌باشد.