ممیزی در صنعت هوانوردی
در دنیای امروز با توجه به بزرگی سیستم‌ها و آسیب‌هایی که ممکن است از نظر جانی و مالی به یک سیستم و افراد و دستگاه‌های مرتبط با آن سیستم وارد شود بسیار بزرگ‌تر از چیزی است که ما تصور می‌کنیم. به این دلیل نمی‌توان منتظر ماند تا یک حادثه رخ دهد و بعد از آن به فکر اصلاح باشیم. لذا برای پیش‌بینی و جلوگیری از رخ دادن این حوادث در هر سیستم از جمله سازمان‌های هوایی باید استانداردهای ایمنی به بهترین نحو ممکن رعایت و پیاده‌سازی شوند که یکی از این برنامه‌ها ممیزی می‌باشد.
به فرآیندی سیستماتیک و مستقل که به منظور تعیین انطباق با الزامات و نتایج مربوط به آن و اثبات اجرای موثر برای دست‌یابی به اهداف ایمنی از پیش تعریف شده مثلPart M, Part145, DOA(Design Organization Approval), POA(Production Organization Approval), SMS(Safety Management System) و ... ممیزی (Audit) می‌گویند. به شرکت یا مجموعه‌ای که مورد ممیزی قرار می‌گیرد نیز ممیزی شونده گویند.
برنامه جهانی ممیزی پایش ایکائو (USOAP) از یکم ژانویه 1999 شروع به کار کرد و این برنامه توسط بخش ممیزی پایش ایمنی اداره ناوبری ایکائو مدیریت و اجرا می‌شود. این بخش شامل گواهینامه استاندارد ISO سیستم مدیریت کیفیت از 16 اکتبر 2002 و مطابق با استانداردهای ISO 9001-2000 می‌باشد. هدف از انجام این برنامه گسترش ایمنی هواپیمایی در سطح جهانی از طریق ممیزی کشورهای عضو ایکائو به صورت منظم است تا قابلیت‌ها و توانایی کشورها از نظر پایش ایمنی تعیین گردد.
برای انجام فرایند ممیزی به یک تیم ممیزی نیاز است. تیم ممیزی حداقل از دو نفر که شامل سر ممیز و ممیز می‌باشند تشکیل شده است. این گروه موظف است که فعالیتها و وظایف ممیزی را در چهارچوب محوله انجام و فرم یافته‌ها (Finding) را کامل کرده و در خواست اقدامات اصلاحی (CAP: Corrective Active Plan) را انجام دهند.
به برآورده نشدن نیازمندی و الزامات معیارهای مورد درخواست در ممیزی، بر اساس شواهد عینی، یافته (Finding) گویند. این یافته‌ها در سه سطح طبقه بندی می‌شوند. یافته سطح یک (Level I) عدم تطابق در یک یا چند بند از الزامات کاربردی که باعث می‌شود سیستم از کنترل خارج شود و بر ایمنی به صورت مستقیم تاثیر می‌گذارد. برای این یافته‌ها معمولا سه هفته کاری جهت حل و فصل و مرتفع نمودن آن‌ها زمان در نظر گرفته می‌شود. برای مثال مدیر ایمنی باید به مدیر عامل، مدیریت ارشد و مدیران میانی به صورت مستقیم دسترسی و رابطه داشته باشد. اگر این بند نقض شود شامل یک یافته سطح یک می‌باشد. یافته سطح دو (Level II) را به هر نوع از اقداماتی که از سطح یک نباشد گویند و معمولا برای رفع این نواقص حداکثر 6 ماه زمان می‌دهند که شامل دو دوره 3ماهه می‌باشد. در یافته سطح سه (Level III) هر مورد مشخص شده که احتمال بالقوه ایجاد عدم تطابق سطح یک و دو را داشته باشد شامل می‌شود. معمولا برای این نوع یافته مدت زمان تعیین نمی‌شود و فقط به عنوان پیشنهاد به آن توجه می‌شود. به صورت کلی ممکن است تحت یک شرایط خاص یافته‌های سطح سوم به سطح دوم یا اول و یافته سطح دوم نیز به سطح اول تبدیل شوند که در این صورت طبق سطح جدید آن یافته با آن برخورد و بررسی می‌شود.
در انجام فرایند ممیزی، شواهد ممیزی (Evidence) مهم ترین موضوع می‌باشند. شواهد ممیزی شامل سوابق، عبارات، واقعیت‌ها و سایر اطلاعاتی که در رابطه با معیارهای مورد ممیزی قرار دارند است که این شواهد را می‌توان از نظر کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار داد. اگر این شواهد بر یک الزام منطبق باشد، آن الزام براورده سازی شده است و اگر عدم انطباق مشاهده شود آن الزام برآورده سازی نشده است و جزیی از یافته‌ها می‌باشد.
در هنگام انجام عمل ممیزی برای این کار یک دامنه تعریف می‌شود و ممیز اجازه خارج شدن از آن را ندارد. حد و مرز بندی یک ممیزی که شامل توصیفی از مکان‌ها فیزیکی، واحدهای سازمان، فعالیتها فرایندها و همچنین دوره زمانی ممیزی را دامنه ممیزی گویند. برای مثال اگر برنامه ممیزی در یک تاریخ مشخص برای واحد فنی یک شرکت هواپیمایی تعیین شده است ممیز حق ندارد در تاریخ دیگری برای ممیزی برود و اجازه دسترسی به دیگر واحدهای شرکت را نیز ندارد.
معیارهای ممیزی در صنعت هوانوردی شامل الزامات و مقرراتی است که به عنوان معیار ممیزی معرفی می‌گردد و ممیزی هر بخش الزامات متفاوتی را دارا می‌باشد.
مسئولیت‌های یک تیم ممیزی عبارتست از:
تهیه یافته‌های برنامه‌ها قبلی ممیزی برای تهیه چک لیست و برنامه‌ریزی ممیزی جدید، حضور به موقع و انجام ممیزی طبق برنامه و چک لیست، تطبیق سطح یافته‌ها با معیارهای ممیزی و چک لیست، درخواست شواهد لازم از ممیزی شونده جهت تطبیق با معیارهای ممیزی و در نهایت بعد از انجام کلیه این فعالیتها وبررسی یافته‌ها و شواهد و الزامات و ... یک گزارش خروجی توسط سر ممیز ارائه می‌شود که گزارش ممیزی نام دارد. همچنین موظف هستند که رفع نواقص و یافته‌ها را در مدت زمان تعیین شده پیگیری کنند.
در انجام ممیزی سه مدل ممیز داریم. شخص اول، شخص دوم، شخص سوم.
ممیز شخص اول از طرف خود شرکت و سازمان می‌باشد و از درون تمام بخش‌های شرکت را طبق استانداردها بررسی میکند (Internal Audit) و ممکن است مبنای کار آن‌ها استانداردهای از پیش تعیین شده خودشان جهت بهبود وضعیت شرکت باشد که حتی به صورت کلی تر میتواند گفت شامل تضمین کیفیت (QA: Quality Assurance) خود شرکت می‌باشد که در شرکت های هوایی QA فقط میتواند بخش فنی و عملیاتی را ممیزی میکند.
ممیز شخص دوم معمولا نماینده مشری و یا طرف‌هایی که نفعی در شرکت یا مجموعه دارند است. برای مثال اگر شخصی برای طراحی یا خرید یک وسیله پرنده به یک شرکت سفارش داده است، این حق را دارد که طبق چهارچوب‌ها، آن شرکت را ممیزی کند و یا در مورد حقوق مسافران معمولا سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان ممیز مشتری میتواند شرکت‌ها را ممیزی کند.
ممیز شخص سوم توسط سازمان های مستقل و خارجی صورت می‌گیرد که بزرگترین تفاوت این ممیزی این است که در پایان گواهینامه تاییدیه برای شرکت مورد ارزیابی قرار گرفته شده صادر می‌شود. برای مثال در ایران شخص سوم شامل IDS که مرکز استاندارد دفاعی است و CAO سازمان هواپیمایی کشوری است این کار انجام می‌شود. همچنین خود سازمان هواپیمایی کشوری نیز توسط ایکائو مورد ممیزی قرار می‌گیرد.
آخرین و بهترین نتیجه انجام ممیزی علاوه بر ایمنی بیشتر شامل بهبود تصویر عمومی از سازمان، آگاهی و درک مخاطرات، کاهش هزینه‌ها به وسیله عملیات موثر و ایمنی بهتر و همچنین کاهش جریمه‌های مستقیم و غیر مستقیم شرکت می‌باشد.
به قلم: مسعود تقدیری
ارسال نظر