747 سه موتوره

هواپیمای بویینگ 747 یکی از موفق ترین هواپیماهای تولید شده توسط کارخانه بویینگ میباشد که از 50 سال پیش تاکنون در خط تولید قرار دارد و در این مدت 1561 فروند از آن تحویل کاربران شده است. 

در مقایسه طول این هواپیما با رقیب معروفش یعنی ایرباس 340 مدل 600 ،باز این بویینگ 747 است که به خاطر 1.5 متر بیشتر، برنده به حساب می‌آید .  

در دهه 60 و 70 میلادی، بویینگ تصمیم گرفت تا طراحی جدیدی از هواپیماهای بویینگ 747 را با نصب سه موتور به بازار عرضه نماید بدین ترتیب که یک موتور در دم و دو موتور دیگر هرکدام در زیر یک بال نصب شوند. بویینگ قبلا با ساخت بویینگ 727 در حوزه هواپیماهای سه موتوره تجربه موفقی کسب کرده بود و این بار نیز قصد داشت با سه موتور و قابلیت حمل بار و مسافت بیشتر نسبت به هواپیماهای سه موتوره آن زمان یعنی دی سی 10 و ترای استار L1011  ،موفق تر عمل کند.البته این هواپیمای جدید قرار بود طول بدنه کمتری نسبت به مدل‌های پیشین خود داشته باشد اما به هر حال در بازار هواپیماهای جامبو سه موتوره رقابت پذیر باشد. 

اما چرا این طرح ناموفق از آب در آمد؟ مسلما عامل مهم هزینه طراحی برای بال جدید بیشترین نقش را در این میان بازی کرد. بال موجود به نحوی از نظر ساختاری طراحی شده بود که دو موتور در هر بال نصب گردد که مسلما برای نصب یک موتور مناسب نبود و نیاز به تغییر طراحی داشت. بویینگ برای مقابله با این هزینه تصمیم گرفت تغییری در طراحی بال بوجود نیاورد. مشکل دوم آموزش خلبانان بود، زیرا بویینگ قصد داشت هواپیمایی تولید کند که خلبان مدل چهار موتوره بتواند به راحتی با نوع سه موتوره آن پرواز کند اما حفظ این ویژگی بسیار سخت بود زیرا خیلی چیزها می‌بایست در هواپیما تغییر می‌کرد که عملا هارمونی و یکسان سازی قرار گرفتن کنترل‌های پروازی را تغییر می‌داد. بنابراین بویینگ متوجه شد که این تغییر برایش مقرون به صرفه نمی‌باشد و از ادامه کار منصرف گردید اما کل طرح را فراموش نکرد و مقرر شد تا همان بدنه کوتاه‌تر با نصب 4 موتور بر روی بال‌ها به بازار عرضه شود که به بویینگ 747SP معروف گردید. اولین مدل از این نوع در سال 1976 تولید و تا انتهای دوره ساخت آن و در مجموع 45 فروند به بازار عرضه گردید. کشورهای زیادی از جمله ایران از این نوع بویینگ 747 در ناوگان خود بهره برداری کردند مانند فرانسه، استرالیا، عراق، عربستان سعودی، سوریه، آمریکا، چین و... اما جالبترین و مهم ترین هواپیمای بویینگ 747 اس پی در اختیار ناسا می‌باشد که به نام SOFIA معروف میباشد که مخفف Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy   است. این هواپیما یک تلسکوپ بزرگ با خود حمل میکند که توسط یک در بزرگ که در حین پرواز قابل باز شدن می‌باشد، پوشیده شده است. علامت ثبت این هواپیما N747ANA میباشد و در سال 1977 بصورت اولیه و مسافربری ساخته شده است و کاربران اولیه آن شرکت پان آمریکن و یونایتد ایرلاینز می‌باشند و جالب است بدانید که نام اولیه آن چارلز لیندنبرگ بوده است که پز از واگذاری به ناسا و تغییر کاربری به نام فعلی خود یعنی سوفیا معروف شده است. 

هواپیمای 747 اس پی در مقایسه با دیگر اعضای خانواده 747 موفق عمل کرد اما در مقایسه با رقبای سه موتوره آن زمان خود ناموفق بود به خصوص زمانی‌که مکدانل داگلاس هواپیمای موفق ام دی 11 را تولید و به بازار عرضه نمود. هواپیمای ام دی 11 برای اولین بار در سال 1990 توسط فین ایر به پرواز درآمد و قرار بود رقیبی برای ایرباس 340 و بویینگ 777 باشد. در مجموع 200 فروند از این نوع تولید شد و علی‌رغم وجود ده‌ها سفارش، دیگر تولید نشد. 

می‌توان گفت بویینگ با عدم تولید جامبوجت سه موتوره از یک خطر احتمالی دور شد زیرا امروزه جز در خطوط هوایی ترابری، اثری از هواپیماهای دور برد و پهن پیکر سه موتوره نیست.