بررسی عوامل موثر بر بروز سوانح مبتنی بر عوامل انسانی

آسیب شناسی و تعیین علت این حوادث خود می‌تواند موجب پیشگیری از حوادث مشابه در آینده شود. سوانح هوایی، معمولاً ترکیبی از عوامل خطای انسانی وتخصصی، با تقدم و تأخر زمانی است و تشخیص اینکه کدامیک از این علل مقدمه بروز سایر عوامل گردیده است، موضوع بسیار پیچیده‌ای است. بررسی ها نشان می‌دهد بالغ بر 80 درصد سوانح ناشی از عوامل انسانی بوده که جزو خطرات بالقوه سوانح می‌باشد. در این مقاله به بررسی علل ایجاد حوادث، اندازه‌گیری و محاسبه ضریب ضایعات و روش‌های پیشگیری از حوادث جهت پایین آوردن نرخ حوادث پرداخته‌ایم و سایر مقتضیات وابسته به سوانح پرواز پرداخته تا با کاهش نرخ حوادث و ارتقا سطح ایمنی و ایجاد فضای سالم و ایمن، قادر به بهینه‌سازی نیروی انسانی، افزایش کارایی کارکنان و رضایت خاطر آنها شویم و سازمان را برای رسیدن به اهداف یاری دهیم.

مقدمه

یکی از مواردی که باید در هر سازمانی لحاظ شود بهداشت و ایمنی کارکنان آن سازمان است . حوادث در محیط کار علاوه بر خسارات مادی هر ساله باعث مرگ و از کار افتادگی عده زیادی از کارکنان می شود . طبق آمارهای موجود تلفات ناشی از حوادث صنعتی از سال 1900 تا کنون بیشتر از تلفات جنگ و سایر بلایای طبیعی بوده است . تدارک محیط سالم و ایمن کار یک فرآیند دو طرفه است: اول، استانداردهای قراردادی دولتی باید دقیقاً درک، اجرا و هدایت شوند. دوم، کارفرمایان و کارکنان باید در طراحی، استقرار، و اجرای برنامه‌های بهداشت و ایمنی به طور دائم با یکدیگر همکاری داشته باشند.

ایجاد فضای سالم و ایمن کار مستلزم همکاری متقابل کارکنان و کارفرمایان است، زیرا بیشتر حوادث توسط افراد به وجود می‌آیند و تجهیزات نقش کمتری در آن دارند. تا زمانی که کارکنان از تجهیزات ایمنی که کارفرمایان تهیه می‌کنند از قبیل عینک و ماسک و... استفاده نکنند حوادث قابل کنترل نخواهد بود.

تامین بهداشت و ایمنی در محیط کار

برنامه ریزی برای تأمین بهداشت محیط کار، حفاظت کارکنان از مخاطرات در موسسات، نه تنها از وظایف خاص قانونی مدیریت می‌باشد بلکه از وظایف انسانی، اخلاقی و دینی آنها نیز به حساب می‌آید و عدم توجه به این اقدام مهم باعث ایجاد ضایعات نیروی انسانی در محیط کار می‌گردد. اینگونه ضایعات نه تنها باعث می‌شود که کارکنان گاهی برای همیشه سلامت خود را از دست بدهند، بلکه خانواده و جامعه را با مشکلات اجتماعی-اقتصادی نیز مواجه می نماید.

ویژگی‌های مشترک بهداشت و ایمنی در محیط کار

مشکلات اساسی در برقراری و تنظیم برنامه‌های بهداشت و ایمنی از آنجا ناشی می شود که ارزیابی نتایج حاصل از چنین برنامه هایی بسیار دشوار است . مثلاً تاثیر مستقیم یک محیط غیر بهداشتی و آلوده روی سلامت یک کارمند و یا کارگر، هم برای خود کارکنان و هم برای سرپرستان و مسئولان کاملا محسوس است. از طرف دیگر، اغلب این نوع سوال‌ها مطرح می‌شود که مثلا ارزش پولی از دست رفتن یک عضو خاص مثل چشم یا گوش یا دست و نظیر آن و یا حتی ارزش زندگی یک فرد را چطور می توان برآورد نمود. و در این زمینه اخلاق، انسانیت، علم و دانش و بلاخره دین و مذهب چه حکم می‌کند. اینها و ده ها سوال نظیر آن بویژه در جامعه‌ایکه بخواهد کارایی و ارزش‌های اقتصادی را در اولویت اول قرار ندهد، کار طرح‌ریزی و اجرای برنامه‌های بهداشت و ایمنی را مشکل می‌سازد. این مشکلات اغلب باعث می‌شود که برنامه‌های بهداشت و ایمنی از اهمیت خاص خود برخوردار نگردد احیاناً به فراموشی سپرده شود. معمولاً در بخش صنعتی بیش از بخش کشاورزی به موضوع بهداشت و ایمنی توجه می‌شود و آن به علت رابطه مستقیم و ملموسی است که بین ضایعات منابع انسانی و تولید وجود دارد . تحقیقات انجام شده در کشورهای پیشرفته دنیا نشان می‌دهد که یک چهارم نیروی کار بعلت عدم توجه به مسائل بهداشتی و ایمنی در واحدهای تولیدی تلف می‌شود.

نظر به اینکه اقدامات بهداشت و ایمنی از اجزاء عمده نظام مدیریت منابع انسانی است مدیر پرسنل هر موسسه مسئولیت طرح ریزی و برنامه ریزی و نظارت در اجرای این گونه اقدامات را بر عهده دارد. به جهت اهمیت این دو امر مهم به اختصار به شرح ویژگی‌های مشترک و جنبه‌های خاص هر یک بطور جداگانه می‌پردازیم.

با اینکه طرح‌های بهداشت و ایمنی از قانون‌های نسبتاً استاندارد تبعیت می‌کند ولی جزئیات هر طرح تابع شرایط، ویژگی‌های کار و نوع ماشین آلات به‌کار رفته در هر موسسه است. شرایط محیط کار را می توان از دو جهت زیر مورد توجه قرار داد:

1. شرایط درون سازمانی (محیط داخلی)            2) شرایط برون سازمانی (محیط خارجی)

عوامل درون سازمانی که مستقیماً با بهداشت و ایمنی در ارتباط است عبارتند از: نور و روشنایی، درجه حرارت، رطوبت، صدا، هوا، آب و درجه مخاطرات که ماشین‌ها و ابزار مختلف کار ممکن است برای کارکنان بوجود آورد.

در طرح‌های بهداشت و ایمنی برای هر یک از جنبه‌های قید شده فوق باید دو نوع پیش‌بینی به عمل آید. اول، پیش‌بینی ایجاد شرایطی با حداکثر بهداشت و حداقل خطر. دوم، مطبوع و مطلوب نگه داشتن هر چه بیشتر محل کار.

شرایط بهداشتی و ایمنی خارج از محیط کار نیز دو دسته‌اند:

دسته اول مواردی که در اختیار موسسات و واحدهای تولیدی قرار دارند، از قبیل پیش‌بینی وسیله ایاب و ذهاب سالم و مطمئن، جلوگیری از آلودگی فضای داخلی، جلوگیری از آلودگی آب‌های جاری اطراف محل کار، ایجاد فضای سبز کافی در محوطه و نظیر این‌ها .

دسته دوم مواردی است که مستقیماً در کنترل موسسات نبوده بلکه شرایط کلی محیط زیست حاکم بر آن است و معمولاً دولت در کنترل آن دخالت می‌نماید. مسائل عمومی بهداشتی و درمانی، آلودگی‌های مختلف شهری ترافیک شهرها و جاده از این قبیل مسائل می‌باشد.