سومین سانحه هوایی مرگبار تاریخ هوانوردی چگونه رقم خورد؟

دوازدهم نوامبر سال ۱۹۹۶ میلادی می باشد. قرار است یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ متعلق به شرکت هواپیمایی عربستان سعودی فرودگاه بین المللی گاندی واقع در دهلی را به مقصد فرودگاه بین المللی ظهران در عربستان ترک نماید. کاپیتان ۴۵ ساله پرواز خلبان خلید الشوبایلی بوده که سابقه حضور در نیروی هوایی عربستان را داشته و هم چنین چیزی در حدود ۹۸۰۰ ساعت پرواز را در کارنامه خود دارد. پرواز شماره ۷۶۳ قرار است ۲۸۹ مسافر و ۲۳ خدمه  داشته باشد. بیشتر مسافرین این پرواز را افراد هندی تشکیل داده که جهت انجام کارهای شخصی و همچنین زیارت، قصد سفر به عربستان را دارند. خلبانان دستورالعمل‌های لازم پیش از انجام پرواز به سوی عربستان را انجام داده و منتظر دریافت مجوز از سوی مامور کنترل ترافیک برج مراقبت می باشند. مسافرین نیز بر روی صندلی‌های خود نشسته و منتظر آغاز پرواز هستند. پس از دریافت مجوزهای لازم، پرواز شماره ۷۶۳ در نهایت راس ساعت هجده و سی و دو دقیقه به وقت محلی از باند فرودگاه دهلی برخاسته و آغاز به اوجگیری به ارتفاع چهارده هزار پایی می کند. در همان لحظه نیز یک فروند هواپیمای ایلیوشین  ۷۶  متعلق به خطوط هوایی قزاقستان با شماره پرواز  ۱۹۰۷  که از مبدا قزاقستان در حال پرواز به سمت دهلی می باشد نیز با سی و هفت سرنشین به نزدیکی فرودگاه دهلی رسیده و بنابر مجوز صادر شده توسط واحد تقرب، مجاز به کاهش ارتفاع به پانزده هزار پایی میگردد. پس از گذشت هشت دقیقه، خلبانان پرواز شماره  ۱۹۰۷  گزارشی را مبنی بر رسیدن به ارتفاع پانزده هزار پایی به واحد تقرب می‌دهند، واحد تقرب نیز به خلبانان این پرواز اعلام می دارد که در جهت مخالف و در فاصله ده مایلی خود، یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ در حال پرواز بوده و از آنان می خواهد که پس از دیدن این هواپیما به این واحد اطلاع دهند. اما پس از گذشت یک دقیقه، هر دو هواپیما از روی صفحه رادار ناپدید می شوند. ماموران کنترل ترافیک هوایی نیز هرچه تلاش می کنند نمی توانند با خلبانان این هواپیما ارتباطی را برقرار کنند.

دو هواپیما در فاصله صد کیلومتری غرب دهلی با یکدیگر برخورد نموده، به طوری که بال سمت چپ هواپیمای ایلیوشین به بال سمت چپ و همچنین پایدار کننده افقی هواپیمای بویینگ  ۷۴۷  برخورد نموده است. پس از برخورد، هواپیمای بوئینگ  ۷۴۷  به سرعت کنترل خود را از دست داده و در حالی که زبانه های آتش به شدت از بال سمت چپ آن در حال سر کشیدن بوده، پیش از برخورد با زمین دچار انفجار شده و با سرعتی معادل  ۱۱۳۵  کیلومتر در ساعت در یک منطقه روستایی به زمین برخورد میکند. هواپیمای ایلیوشین نیز وارد شرایط کاهش ارتفاع غیر قابل کنترل شده و در نهایت با زمین برخورد می نماید. در این سانحه در مجموع  ۳۴۹  نفر از سرنشینان دو هواپیما کشته می شوند. این سانحه مرگبار ترین سانحه هوایی تاریخ که بر اثر برخورد دو هواپیما به یکدیگر به وقوع پیوسته اند لقب می گیرد. همچنین این سانحه سومین سانحه مرگبار تاریخ می باشد. بازرسان بررسی سانحه آغاز به یافتن هر گونه شواهدی مبنی بر چگونگی وقوع این فاجعه می کنند. اطلاعات ضبط شده در ضبط کننده های داده های پرواز هر دو هواپیما نشان می دهند که هواپیمای ایلیوشین از ارتفاعی که قرار بوده بر روی آن در حال پرواز باشد تجاوز نموده است، به عبارتی دیگر، این هواپیما که قرار بوده به ارتفاع پانزده هزار پایی کاهش ارتفاع داشته باشد این امر را به هر دلیلی رعایت نکرده و به ارتفاع چهارده هزار پایی که پرواز شماره  ۷۶۳  حضورداشته کاهش ارتفاع داده است. صداهای ضبط شده در کاکپیت هواپیمای ایلیوشین نشان می دهند که ضعف خلبانان قزاقی در درک مطلب و صحبت به زبان استاندارد هوانوردی، یعنی انگلیسی یکی از مهمترین دلایل به اشتباه افتادن این خلبانان بوده است. این خلبانان به شدت به اپراتور رادیویی خود که وظیفه برقراری ارتباط با واحد های کنترل ترافیک را برعهده داشته متکی بوده اند، اما به این دلیل که این اپراتور هیچگونه آلات دقیق و ابزار پروازی را در جلوی خود نداشته لذا قادر به بررسی صحیح شرایط نبوده است.

جعبه‌های سیاه نشان می‌دهند که خلبانان این پرواز به شدت درگیر کنترل هواپیمای خود در شرایط توربالانس بوده اند و به احتمال زیاد، وجود این شرایط حواس آنان را پرت کرده بود. عامل دیگری که بازرسان احتمال می‌دهند می‌توانسته باعث گیج شدن خلبانان هواپیمای ایلیوشین شده باشد گزارشی است که توسط ماموران کنترل ترافیک هوایی واحد تقرب به دست این بازرسان می رسد. بر اساس این گزارش، به این دلیل که خلبانان قزاقستانی عادت به استفاده از سیستم متریک را داشته‌اند، در هنگام پرواز در کشورهای دیگر، به خصوص هندوستان که از سیستمی غیر از متریک استفاده میکنند اغلب در انجام محاسبات خود دچار اشتباه می شده‌اند، به عبارتی دیگر، این خلبانان عادت به پرواز و همچنین انجام محاسبات سرعت، فاصله و ارتفاع بر اساس کیلومتر بر ساعت، کیلومتر و متر داشته‌اند در حالی که بر اساس استاندارد بین المللی هوانوردی، پرواز و انجام محاسبات سرعت، فاصله و ارتفاع باید بر اساس نات، ناتیکال مایل و پا باشد.
منبع: گزارش نهایی