چگونگى شلیک موشک به پرواز٧٥٢ اوکراین و تشخیص اشتباه آن

تا قبل از این، بخش غیر نظامی به شکل معمول با در نظر گرفتن ملاحظات عملیاتی مدیریت ترافیک و ناوبری هوایی غیر نظامی نسبت به صدور مجوز پروازها اقدام مینمود و اطلاعات پروازها را در اختیار بخش نظامی قرار میداد. این تغییر رویه و تاکید بر اخذ تائیدیه از بخش پدافند قبل از صدور مجوز پرواز با هدف افزایش اطمینان از شناسایی شدن پروازهای غیر نظامی توسط شبکه پدافند و پرهیز از هدفگیری اشتباه آنها صادر شده بود.

2- پرواز شماره 752 هواپیمایی اکراین اینترنشنال، در ساعت 05:51:28 درخواست روشن نمودن موتورها را به واحد مراقبت پرواز مربوطه ارائه داد.

3- در ساعت 05:52:31، واحد مراقبت پرواز طی تماس با مرکز کنترل فضای کشور درخواست صدور مجوز پرواز هواپیمای اکراینی را ارائه داد.

4- مرکز کنترل فضای کشور در ساعت 05:53:48 درخواست پرواز هواپیمای اکراینی را به مرکز هماهنگی شبکه پدافند ارائه داده و مرکز هماهنگی پدافند این مجوز را صادر مینماید.

5- پرواز شماره 752 هواپیمایی اکراین اینترنشنال، در ساعت 06:10:20 مجوز پرواز را از برج مراقبت پرواز فرودگاه امام خمینی دریافت کرد. 

. 6- پرواز در مسیر و ارتفاع پیشبینی شده به سمت کریدور پروازی ادامه حرکت داد.

7- در یکی از سامانه هاى دفاع هوایی تهران، پس از جابجایی سامانه که منجر به تغییر مکان جغرافیایی و سمت سامانه شده بود، فرآیند تنظیم مجدد راستای شمال سیستم در اثر خطای انسانی و اجرا نکردن مراحل  الزامی بعد از جابجایی فراموش میشود. 

این سامانه به دلیل تنظیم ننمودن صحیح مجدد شمال، دچار خطایی برابربا107درجه میشودودرزمان پروازهواپیمای اکراینی، سمت اهداف واشیاء شناسایی شده توسط سامانه با افزایشی برابر با 107 درجه توسط کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده میشد. 

8- در ساعت 06:13:56 کاربر سامانه دفاع هوایی، هدفی را در سمت 250 درجه نسبت به شمال خود شناسایی نمود که در حال طی کردن مسیر 56 درجه بود. در همین زمان پرواز اکراینی پس از برخاست از فرودگاه از سمت 143 درجه نسبت به سامانه در حال نزدیک شدن به سمت سامانه پدافند بود. هواپیما در حال طی کردن مسیر 309 درجه بود.

9- کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی شده را در ساعت 06:14:21 بر روی بستر ارتباطی به مرکز هماهنگی مربوطه اعلام نمود (در خصوص برقراری ارتباط به بند بعدی مراجعه شود). 

این هدف همان هواپیمای اکراینی بوده که از سمت فرودگاه امام در حال نزدیک شدن به سامانه بوده است ولی توسط سامانه به عنوان هدفی که از ناحیه جنوب غربی در حال نزدیک شدن به تهران بود شناسایی میشود

10-اطلاعات ثبت شده نشان میدهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده است. در این مرحله، یک حلقه دیگر زنجیره رویداد شکل میگیرد.

11-کاربر سامانه دفاع هوایی به تجزیه و تحلیل اطلاعات قابل مشاهده میپردازد و این هدف را به عنوان یک هدف متخاصم شناسایی میکند. هرچند بدون آگاهی از اینکه سمت قابل مشاهده دارای خطایی 107 درجه است، احتمال شناسایی این هدف به عنوان هدف متخاصم بسیار بالا میرود، با این وجود اگر در این مرحله، کاربر سامانه دفاع هوایی، هدف را یک هواپیمای تجاری تشخیص میداد، شلیک موشک منتفی میگردید. این شناسایی اشتباه نیز زنجیره دیگری از رویداد است. 

.12-در ساعت 06:14:41 کاربر سامانه دفاع هوایی، بدون دریافت پاسخ از مرکز هماهنگی، یک فروند موشک به سمت هدف متخاصمی که شناسایی کرده بود شلیک نمود. 

مطابق دستورالعملهای مربوطه در صورتی که سامانه دفاعی موفق به برقراری ارتباط با مرکز هماهنگی نبوده و فرمان شلیک را دریافت نکرده باشد، مجاز به شلیک نبوده است. 

این تمهید نیز به عنوان یک لایه مراقبتی دیگر پیش بینی شده بود که رعایت نگردید. حلقه چهارم رویدادها که منجر به شلیک موشک شد در این مرحله شکل گرفته است. 

.13-در زمان شلیک موشک اول، هواپیما در ارتفاع و موقعیت عادی قرار داشت. اطلاعات سامانههای شناسایی به درستی توسط سیستمهای زمینی دریافت میشد و در زمان شلیک، هواپیما در مسیر صحیح پروازی خود

قرار داشت. 

.14-فیوز رادیویی موشک شلیک شده در زمانی که هواپیما در آخرین موقعیت ثبت شده توسط سامانه هاى نظارتی وابسته رسیده بود در همان محل فعال میشود. این رخداد در زمان 06:14:59 رخ داده است. 

15-در زمان 06:14:58، آخرین اطلاعات دریافتی از هواپیما شامل ترانسپاندر رادار ثانویه هواپیما و اطلاعات خودکار موقعیتی موسوم به ADS-B دریافت و پس از آن، این اطلاعات قطع میشود. 

این زمان با زمان عمل کردن فیوز رادیویی موشک اول منطبق است. 

ازاین زمان به بعد، اطلاعات مسیر هواپیما تنها توسط سامانه نظارتی رادار اولیه ثبت میشود. 

16-پس از فعال شدن فیوز رادیویی موشک اول، همچنان قفل راداری سامانه پدافندی بر روی هدف باقیمانده و سامانه همچنان هدف را شناسایی و مسیر حرکت آن را ردیابی مینماید. 

17-با توجه به تداوم سیر حرکتی هدف کشف شده، موشک دومی در زمان 06:15:11 از سامانه دفاعی به سمت هواپیما شلیک میشود.

18-آخرین ارتباط موشک با سامانه پدافندی در زمان 06:15:24 در مکانی نزدیک مسیر حرکت هواپیما ثبت شده است. 

پس از آن، پیام موفقیت آمیز نبودن عملکرد موشک در سامانه نشان داده میشود و هواپیما پس از مدتی از قفل راداری سامانه خارج میشود.

19-هواپیما شروع به گردش به سمت راست مینماید. 

به دلیل قطع ارتباطات رادیویی، اطلاعات ارتفاع هواپیما در این مراحل که هواپیما توسط رادار اولیه شناسایی میشود در دسترس قرار ندارد.

20-شواهد نشان میدهد که در حدود ساعت 06:16:11، آتشی در هواپیما شکل گرفته و اندازه آن گسترش مییابد.

21-هواپیما در ساعت 06:18:23 و در منطقه خلج آباد در نزدیکی شاهد شهر و در یک زمین بازی به زمین برخورد میکند. 

همزمان با برخورد هواپیما با زمین، انفجاری رخ میدهد و هواپیما در یک مسیر که به سمت فرودگاه قرار دارد در چند مرحله دیگر به زمین برخورد کرده و قطعات هواپیما، اموال و اشیاء جانباختگان و بقایای پیکر مسافران پرواز در ناحیهای گسترده در یک منطقه مسکونی،

پارک تفریحی و ورزشی و باغها و زمینهای کشاورزی اطراف منتشر میشود. 

نتایج و تحلیلها:

 1.مسیرحرکت هواپیما و وضعیت آن در زمان شلیک موشک اول عادی بوده وهیچ نوع عملیات پروازی که باعث گمراه کردن سامانه دفاعی شود تاکنون مشاهده نشده است. 

خطای سامانه دفاعی ازخطای کاربر در فراموش کردن تنظیم مجدد شمال سامانه آغاز شده و با افزوده شدن برخی شرایط به دامنه خطای اولیه افزوده

شده، تا جایی که منجر به هدفگیری اشتباهی هواپیمای مسافری میشود. 

2- مکان فعال شدن فیوز مجاورتی موشکها و تطبیق آنها با مسیر حرکت هواپیما به گونهای است که احتمال داده میشود تنها یکی از دو موشک توانایی وارد آوردن آسیب مؤثر به هواپیما را داشته است. 

3- همزمان با فعال شدن فیوز مجاورتی موشک اول، سیگنالهای دریافتی از هواپیما قطع شده و بر این اساس، آسیب به هواپیما در اثر موشک اول محتمل است. البته در سوانح هوایی، احتمالاتی بسیار بعید نیز عینیت مییابند و در این خصوص نیز لازم است در انتظار پایان تحقیقات برای نتیجه گیری نهایی باشیم.