نشان‌دهنده جهت یا Heading Indicator چیست؟

     در مقاله‌های قبل مختصری به قوانین هوانوردی و اهمیت آلات دقیق هواپیما، به‌ویژه در شرایط پرواز IFR پرداختیم و همچنین در حد نیاز، با اصول کارکرد ژیروسکوپ آشنا شدیم. Heading Indicator نیز یکی دیگر از ابزارهای مهم پرواز است که برای ناوبری در شرایط IFR جزو الزامات بوده و از خواص ژیروسکوپ استفاده می‌کند.

نشان‌دهنده جهت یا Heading Indicator چیست؟

     نشان‌دهنده جهت یا Heading Indicator که Directional Gyro نیز نامیده می‌شود، جهت هواپیما را به خلبان نشان می‌دهد. اگر به‌درستی تنظیم شده باشد، معیاری از جهت هواپیما است و در عین حال میزان Bank را نیز به‌طور غیرمستقیم نشان می‌دهد (به‌علت خاصیت Precession). هرچند قطب‌نمای هواپیما قابل اطمینان است، اما ذاتا خطاهایی دارد (مثل میل مغناطیسی) و به همین دلیل Heading Indicator، ابزاری تکمیلی است که جهت هواپیما را به خلبان نشان می‌دهد.

ساختار این ابزار چگونه است؟ چطور کار می‌کند؟

     صفحه این نشانگر در جهت عقربه‌های ساعت و با مقیاس 5 درجه تقسیم‌بندی شده‌است. به ازای هر 30 درجه روی آن علامت‌گذاری به چشم می‌خورد که در نهایت 360 درجه را پوشش می‌دهند. اعداد، مقدار یک‌دهم درجه را نشان می‌دهند، بنابراین وقتی عدد 6 در بالای صفحه این ابزار قرار بگیرد، به معنی 60 درجه است، یا 21 یعنی 210.

     ساختار این ابزار به‌گونه‌ای است که خودش توانایی تشخیص جهت هواپیما را ندارد و خلبان به کمک قطب‌نمای هواپیما این کار را انجام می‌دهد. پس از اینکه دکمه مربوطه فشرده شد، چرخ‌دنده‌هایی با یکدیگر درگیر می‌شوند و در عین حال، صفحه این ابزار از ژیروسکوپ جدا می‌شود. پس از تنظیم و رهاکردن دکمه، مجددا صفحه نشانگر جهت به ژیروسکوپ متصل می‌شود. ژیروسکوپ جهت عمودی دارد. وقتی جهت هواپیما تغییر می‌کند، ژیروسکوپ در صفحه اولیه‌اش باقی می‌ماند و چرخ‌دنده‌هایی که آن را به صفحه نشانگر وصل می‌کنند، موجب چرخش صفحه می‌شوند که یعنی خلبان چرخش هواپیما و جهت جدید آن را مشاهده می‌کند.

ایراد Heading Indicator

     اصطکاک و Precession، عواملی هستند که موجب جابجایی صفحه این نشانگر می‌شوند و خلبان را به خطا می‌اندازند. بنابراین خلبان باید هر چند دقیقه (تقریبا 15 دقیقه) یک بار، قطب‌نما را بررسی و این نشانگر را به کمک آن تصحیح کند.

به قلم سید پوریا حسینی