چگونه از پرواز خود لذت ببریم؟
درهای ذهنتان را به روی ترس از پرواز ببندید
هواپیما که به عنصری جدایی‌ناپذیر از صنعت حمل‌و‌نقل تبدیل شده، پیچیدگی‌هایی به دنیای امروز افزوده است. از طراحی، ساخت و تولید خود هواپیما تا پایش و کنترل ترافیک هوایی، ترمینال‌های فرودگاهی، تعمیر و نگهداری، حفظ ایمنی و... همگی مفاهیمی هستند که در پی تحقق آرزوی بشر برای پرواز به دنیای امروزی پا نهاده‌اند.
در این میان «مسافران» یکی از رگ‌های حیاتی این سیستم هستند و رویکردشان نسبت به پرواز از اهمیت زیادی برخوردار است. شاید یکی از مهمترین مسایلی که مسافران هوایی با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، «ترس از پرواز» باشد. حتی ممکن است مسافرانی که اطلاعات خوبی از چگونگی کارکرد سیستم هواپیمایی دارند، با بروز هر ناشناخته‌ای در طول پرواز دچار ترس و اضطراب شوند.
مفهوم ترس عموما ریشه در درک نادرست رخدادهای پیرامون ما و نحوه کارکردشان دارد. وقتی ترسیده‌ایم، دانش و آگاهی از همه چیز بیشتر به کارمان خواهد آمد. اگر اندیشه پرواز شما را مشوش می‌کند و عرق سردی بر بدنتان می‌نشاند، تا پایان این مطلب همراه ما باشید، امیدواریم بتوانیم واژه ترس را از دایره لغت شما هنگام پرواز حذف کنیم.
حمل‌و‌نقل هوایی چقدر ایمن است؟
اجازه دهید برای شروع، به برخی حقایق و اطلاعات علمی اشاره کنیم.
شاید به گوشتان خورده باشد که «احتمال مرگ شما در تصادف جاده‌ای بسیار بیشتر از احتمال مرگتان در یک سانحه هوایی است»، بله! این جمله حقیقت محض است.
این انکارنشدنی است که سوانح فاجعه‌بار اتفاق می‌افتند و جز جدانشدنی از صنعت حمل‌و‌نقل به حساب می‌آیند، اما این رسانه‌ها هستند که باعث می‌شوند تصور کنید وقوع سوانح امری همیشگی است. در واقع رسانه‌ها خطایی انجام نمی‌دهند، بلکه صرفا اهمیت خاصی برای چنین وقایعی قایل هستند و همین موجب افزایش تمرکز ذهن شما بر این حوادث می‌شود.
بین سال‌های 1982 و 2010 در ایالات متحده، 3288 نفر بر اثر سوانح هوایی جان خود را از دست دادند، که این یعنی به‌طور میانگین 110 نفر در سال. البته حمل‌و‌نقل هوایی روز به روز ایمن‌تر می‌شود. جولی اودانل، یکی از سخنگوهای بویینگ می‌گوید: «سوانح فاجعه‌بار در دهه‌های 50 و 60 میلادی هر 200000 پرواز یک بار به وقوع می‌پیوستند، اما این عدد در سال‌های اخیر به یک در دو میلیون کاهش یافته است.»
مهم است توجه کنید که اغلب حوادث هوایی، هرچند در آمار شمرده می‌شوند، منجر به فاجعه نمی‌شوند. ممکن است هواپیما ناخواسته کاهش ارتفاع داشته باشد، از باند فرودگاه خارج شود، دچار تلاطم و اغتشاش‌های هوایی شود و البته کسی آسیب نبیند، در حالی که همه این موارد حادثه به حساب می‌آیند. حتی اگر هواپیما دچار حادثه شود، شانس زنده‌ماندن شما زیاد است. هیئت ملی ایمنی حمل‌و‌نقل ایالات متحده (NTSB) بر اساس مطالعاتی که بر روی سوانح گذشته انجام داده است، این شانس را حدود 95 درصد تخمین می‌زند. NTSB یکی از مراجع مهمی است که هنگام وقوع سوانح در جهان به بررسی آنها می‌پردازد و بنابراین آمارهایی که ارایه می‌دهد معیار بسیار خوب و مطمینی برای قضاوت در این زمینه به شمار می‌آیند.
پیش از اینکه هواپیماهای تجاری به ایرلاین‌ها فروخته شوند، به اصطلاح از هفت خوان می‌گذرند و آزمون‌های دشواری پیش رو دارند. مسلما آزمون تصادف محصولات شرکت‌های خودروسازی را بارها دیده‌اید، اما تاکنون چند بار آزمون‌های سفت و سخت ایمنی هواپیماها را مشاهده کرده‌اید؟ این پرنده‌های فلزی حتی قبل از اینکه برای اولین بار زمین را به مقصد آسمان آبی ترک کنند، باید از پس چندین آزمون برآیند. کافی است چند ویدیو از این آزمون‌ها مشاهده کنید تا کمی بر ترس خود فایق آیید. در اینجا مختصرا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. هرچند در ادامه دلایل و راه‌های دیگری نیز آورده شده‌اند و امید داریم تا پایان این مطلب حداقل توانسته باشید ذهنتان را در این باره غلغلک دهید.
آزمون‌های ایمنی هواپیما
- آزمون انعطاف‌پذیری بال: بال‌های هواپیما می‌توانند خم شوند. این خمش بسته به هواپیما تا درجه‌های مختلفی اتفاق می‌افتد و البته مقدار بیشینه‌ای دارد که گاهی ممکن است تا 90 درجه هم برسد. پس از این درجه خاص، بال‌ها ناگهان می‌شکنند. این آزمون برای یافتن نقطه شکست بال‌ها انجام می‌شود. همواره به نیرویی بسیار بیشتر از آنچه هواپیما در پرواز واقعی تحمل می‌کند نیاز است تا بال بشکند. بال‌ها بسیار محکم هستند و خمش در طراحی آنها لحاظ شده است.
- آزمون فروبری: این شامل دو آزمون مجزا است. اولین مورد، آزمون برخورد پرنده است که در آن مرغ‌های مرده را به موتور پرتاب می‌کنند تا برخورد پرندگان در حین پرواز شبیه‌سازی شود. شیشه کابین خلبان نیز مورد همین آزمایش قرار می‌گیرد. آزمون دوم برای آزمایش ایمنی موتورها در برابر ورود آب انجام می‌شود. در این آزمون هواپیما بر روی باندی فرود می‌آید که پوشیده از آب است و به نوعی باران شدید و تجمع آب بر روی سطح باند شبیه‌سازی می‌شود.
- آزمون دما و ارتفاع: در این آزمون هواپیما در دماهای بسیار کم و بسیار زیاد به پرواز در می‌آید تا کارکرد موتورها، مواد و سامانه‌ها در شرایط مختلف بررسی شود.
- آزمون سرعت کمینه: در این آزمون یک خلبان برای تعیین سرعت کمینه تیک‌آف هواپیما، تلاش می‌کند با کمترین سرعت ممکن دماغه را بالا بکشد. در این حالت دم هواپیما به زمین برخورد می‌کند و روی زمین کشیده می‌شود.
- آزمون ترمز: در این آزمون هواپیما با وزن بیشینه بارگذاری و ترمزهای خراب بر روی آن نصب می‌شود. سپس هواپیما را به سرعت تیک‌آف می‌رسانند تا با استفاده از ترمز به‌طور کامل توقف کند و به این ترتیب، وضعیت ترمزها برسی می‌شود.
آزمون‌های اضطراری دیگری نیز مثل برخورد صاعقه، کمبود سوخت و... انجام می‌شود.
هرچند دانستن مختصری از جزییات این آزمون‌ها خالی از لطف نبود، اما مهمتر از آن توجه به اهمیت ایمنی در ساخت هواپیماها است. اگر اتفاقی برای هواپیما بیفتد، به احتمال زیاد از قبل پیش‌بینی شده است. در هیچ صنعتی به اندازه صنعت هواپیمایی بررسی‌های سخت‌گیرانه و موشکافانه انجام نمی‌شود. سازندگان هواپیما هم به اندازه شما در پی ایمنی هواپیما هستند، چرا که اگر هواپیماها ایمن نباشند کسی آنها را نخواهد خرید. منطقی است، نه؟
آمار و ارقام حیرت‌انگیز
دکتر آرنولد بارنت، یکی از اساتید دانشگاه MIT، بررسی‌های زیادی درباره ایمنی پروازهای تجاری انجام داده است. او دریافت که بین سال‌های 1975 و 1994، احتمال مرگ در هر پرواز 1 در 7 میلیون بوده است، فارغ از اینکه پروازها سه سال یک بار انجام شده باشند یا هر روز سال. در واقع بر اساس این آمار و طبق احتمالات، اگر هر روز عمرتان پرواز کنید، نوزده هزار سال طول می‌کشد تا در یک سانحه هوایی بمیرید! نوزده هزار سال!!
احتمالا سفر با قطار را تجربه کرده‌اید و آن را بسیار ایمن به حساب می‌آورید. جالب است بدانید که طبق آمار سوانح قطار در 20 سال گذشته، احتمال مرگ شما در یک سفر بین قاره‌ای با قطار یک در میلیون است.
شاید معمول‌ترین روش حمل‌و‌نقل استفاده از خودرو باشد. روزانه در ایالات متحده، حدود 130 نفر در تصادفات جاده‌ای کشته می‌شوند، یعنی 47 هزار کشته در سال.
در سال 1990 پنج هزار میلیون مسافر هوایی به‌طور میانگین 800 مایل پرواز کردند، بیش از 7 میلیون تیک‌آف و فرود در شرایط مختلف آب و هوایی انجام شد و در این بین تنها 39 نفر جان باختند. گزارش NTSB در همان سال نشان می‌دهد که بیش از 46 هزار نفر در تصادفات خودرویی کشته شده‌اند. برای اینکه همین تعداد در سوانح هوایی کشته شوند، یک هواپیمای 727 می‌بایست هر روز هفته سقوط کند و هیچ یک از مسافرانش زنده نمانند.
دکتر بارنت احتمال مرگ در سانحه هوایی را با سانحه رانندگی مقایسه کرد. او به نتیجه جالبی رسید: شما در هواپیما 19 برابر یک خودرو ایمن هستید. هر بار که پا به یک هواپیما می‌گذارید، فارغ از اینکه چند بار پرواز کنید، 19 بار شانس مرگتان نسبت به خودرو کمتر است.
در سال 1978 محدودیت ایرلاین‌های ایالات متحده برای انتخاب مسیرهای پروازی و هزینه دریافتی از مسافران برداشته شد. با کاهش قیمت‌ها، تعداد مسافران افزایش یافت. در ایالات متحده و در سال 1977، دویست و هفت میلیون نفر ایرلاین‌ها را برای سفر انتخاب کردند، در حالی که این عدد در سال 1987 به چهارصد و پنجاه میلیون نفر رسید. نتیجه این افزایش برای مسافران، شلوغی ترمینال‌ها و تاخیر پروازها بود، اما این هرگز تاثیری بر ایمنی نگذاشت. آماری که NTSB برای سوانح ارایه کرده، نشانگر این است که در فاصله سال‌های 1977 تا 1987 علیرغم افزایش 50 درصدی تعداد مسافران، تعداد سوانح فاجعه‌بار چهل درصد و سوانح هوایی در مقایسه با بازه زمانی سال‌های 1967 تا 1977 حدود 25 درصد کاهش داشته‌اند.
اگر نگران مردن هستید، بدانید راه‌های زیادی وجود دارد که احتمال مرگ شما به واسطه آنها بسیار بیشتر از یک هواپیمای مسافربری است. در همین راستا، آمار و ارقام زیر مقایسه‌ای بین شانس مرگ در یک هواپیمای مسافربری و سایر عوامل در اختیارتان قرار می‌دهد. توجه کنید که حتی احتمال مرگتان در اثر نیش زنبور از احتمال مرگتان در هواپیما بیشتر است!
شانس مرگ در اثر بیماری قلبی: 1 به 2
شانس مرگ به علت استعمال سیگار (تا قبل از 35 سالگی): 1 به 600
شانس مرگ در سوانح رانندگی: 1 به 14000
شانس مرگ در اثر تصادف با دوچرخه: 1 به 88000
شانس مرگ در اثر طوفان: 1 به 450000
شانس مرگ در اثر سانحه قطار: 1 به میلیون
شانس مرگ در اثر صاعقه: 1 به 1.9 میلیون
شانس مرگ در اثر نیش زنبور: 1 به 5.5 میلیون
شانس مرگ در اثر سانحه هوایی: 1 به 7 میلیون
منبع این اعداد، دانشگاه MIT است.
و اما اگر باور دارید انسان بداقبالی هستید، اعداد زیر تعداد میانگین سوانح فاجعه‌بار هوایی در طول یک سال و عوامل مختلف مرگ‌و‌میر اتفاقی را از سال 1981 تا 1994جمع‌بندی کرده‌اند. باز هم می‌توان به راحتی دید که سوانح هوایی سهم کوچکی در مرگ اتفاقی مردم داشته‌اند:
100 کشته در سوانح هوایی
850 کشته بر اثر برق‌گرفتگی
1000 کشته بر اثر تصادف با دوچرخه
1452 کشته بر اثر شلیک اتفاقی گلوله
3600 کشته بر اثر بلعیدن یا استنشاق مواد مختلف
5000 کشته بر اثر آتش‌سوزی
5000 کشته بر اثر غرق‌شدن
5300 کشته بر اثر مسمومیت اتفاقی
8000 کشته که عابر پیاده بوده‌اند
11000 کشته در حین کار
12000 کشته بر اثر سقوط از ارتفاع
22500 کشته در حال گذران زندگی در خانه!
46000 کشته بر اثر سوانح رانندگی
منبع این آمار NTSB است.
مسلما قصد نداریم شما را از دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، رانندگی، رفتن بر روی نردبان یا... بترسانیم! بلکه صرفا به این اشاره می‌کنیم که هرچند مرگ طبق رخدادهای پیرامون ما قابل پیش‌بینی نیست، اما می‌توان احتمال آن را سنجید و بر اساس سنجش احتمالات، با یقین بیشتری قضاوت کرد.
بدون شک سوالات به خصوصی برایتان پیش می‌آید: روند تعمیر و نگهداری هواپیماها چقدر مطمین است؟ خلبان چقدر کارکشته است؟ با توجه به سن زیاد ناوگان هوایی ما ایمنی هواپیماها چه تضمینی دارد؟ قطعا نمی‌توان به این سوالات پاسخ دقیقی داد، اما ذکر این نکته ضروری است که صنعت هواپیمایی هوش ویژه‌ای در حفظ ایمنی به کار بسته است.
با اینکه همچنان ذهنتان نسبت به صنعت هواپیمایی در کشورمان و شرایط ویژه‌ای که با آن روبرو است بدبین است، کافی است آمار و ارقامی که ارایه کردیم را با اعداد متناظرشان در ایران مقایسه کنید. نهایتا سیستم هوایی همچنان به لحاظ ایمنی برتری خود را حفظ می‌کند. اگر به فرض و به طور میانگین 500 کشته در سال در سوانح هوایی جان خود را از دست داده باشند (5 برابر اعدادی که قبلا ذکر شد)، آمار جان‌باختگان در جاده‌ها و در سوانح رانندگی چقدر است؟
چگونه در حین پرواز بر ترس خود غلبه کنیم؟
هدف، چیزی جز این نیست که هنگام پرواز تا جای ممکن آسوده باشید.
قدم اول: حس خود را بپذیرید
هر زمان که حس اضطراب و ترس به سراغتان آمد – چه در طول پرواز و چه پیش از آن – سعی نکنید آن را نادیده بگیرید، با حستان نجنگید. اگر تلاش کنید با احساساتتان مقابله کنید، علایم ترس در شما بیشتر خواهد شد. قلبتان تندتر خواهد تپید، کف دستتان عرق خواهد کرد، حس گیجی خواهید داشت، دلتان خواهد پیچید. اینجا دقیقا همان جایی است که باید به خودتان بگویید: «عیبی ندارد که این احساسات به سراغ من آمده است. انتظاری به جز این نداشتم، اما از پس آن برمی‌آیم.»
قدم دوم: تنفس خود را کنترل کنید
با کنترل تنفس، مصرف اکسیژن کاهش می‌یابد و در پی آن ضربان قلب کم می‌شود. سپس فشار خون کم و نهایتا فشار ماهیچه‌ها کاسته می‌شود. با طی شدن این فرآیند، بدنتان آرام می‌شود و این نتیجه‌ای جز آرام شدن ذهن ندارد.
قدم سوم: شل و رها باشید
می‌دانید چرا باید یاد بگیرید که چطور بدنتان را شل کنید؟ چون 25 سال تحقیق نشان داده است که اگر بتوانید ماهیچه‌های بدنتان را شل و رها کنید، اضطراب خود‌به‌خود از میان می‌رود.
شاید به نظرتان خنده‌دار باشد، اما یک راه جالب این است که حس ترس و فشارتان را بیشتر کنید! این طبق اصل پارادوکس عمل می‌کند، یعنی خلاف آنچه منطقی است پیش بروید. در واقع ابتدا باید تنش را بیفزایید، سپس به کلی رهایش کنید. این برخلاف طبیعت شماست، چرا که طبیعتا می‌خواهید در برابر حس ترس و اضطرابتان مقاومت کنید. نکته مهم درباره این تکنیک این است که هنگام ترس، آگاهانه، عمدا و داوطلبانه تنش را افزایش دهید. این کار به شما کمک می‌کند روند طبیعی اضطراب را بپذیرید و سپس با فنون دیگر آن را مهار کنید. در عمل، به جای اینکه صرفا تلاش کنید ماهیچه‌هایتان را شل کنید، ابتدا عمدا آنها را تحت فشار می‌گذارید و سپس آگاهانه و به راحتی آنها را رها می‌کنید. می‌توانید به شکل زیر وارد عمل شوید:
- دسته صندلی را بگیرید و تا می‌توانید فشار دهید. اجازه دهید تمام ماهیچه‌های دستتان درگیر شوند. ماهیچه‌های شکم و پاهایتان را نیز منقبض کنید.
- مادامی که تنفستان را ادامه می‌دهید، مرحله 1 را 10 ثانیه ادامه دهید.
- ماهیچه‌هایتان را با یک نفس عمیق شل کنید.
- مراحل قبل را دو بار دیگر تکرار کنید.
- کمی در جایتان تکان بخورید، ماهیچه‌هایتان را حرکت دهید و سرتان را نیز به آرامی بچرخانید.
- در آخر چشم‌هایتان را ببندید و 30 ثانیه به آرامی نفس بکشید. بگذارید بدنتان گرم، رها و سنگین باشد.
قدم چهارم: اقدامات حمایتی انجام دهید
برخی اقدامات کوچک دیگر به راحتی شما کمک خواهد کرد:
- از یک روز قبل از پرواز مصرف کافئین و شکر را کم کنید.
- مقدار زیادی مایعات (آب یا آب‌میوه) بنوشید.
- برای خودتان سرگرمی فراهم کنید: با خودتان در هواپیما کتاب، پازل، جدول کلمات متقاطع، موسیقی آرامش‌بخش و... ببرید.
- زود به فرودگاه بروید، دیر رسیدن و عجله کردن پیش از پرواز خود منشا اضطراب خواهد بود.
- وقتی سوار می‌شوید، به مهمانداران بگویید که گاهی از پرواز واهمه دارید.
- وقتی در صندلی‌تان می‌نشینید راحت باشید، با نفر کناریتان صحبت کنید، به چهره‌ها نگاه کنید و...
- در حین تیک‌آف انگشتان پایتان را بجنبانید و نفس عمیق بکشید.
- اگر در طی پرواز چیزی موجب تشویش شما شد، درباره آن از مهمانداران سوال کنید.
- خودتان را مشغول سرگرمی‌هایی کنید که با خود آورده‌اید.
- وقتی علامت بستن کمربند خاموش شد، برخیزید، خودتان را کش و قوس دهید و یا کمی راه بروید.
در واقع، منظور از همه این موارد این است که در طول پرواز ساکت و بی‌حرکت ننشینید تا افکار مشوش فرصت نکنند به سراغتان بیایند.
سخن پایانی
شاید پرواز یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربه‌هایی باشد که در زندگی تجربه می‌کنیم، گرچه برخی افراد به هر دلیلی دچار ترس و اضطراب می‌شوند و شیرینی این تجربه را از خود دریغ می‌کنند.
کوشیدیم با بیان حقایق مختلف و ارایه چند راه‌کار، ابتدا دانش و آگاهی شما را از وضعیت ایمنی هواپیماها بالا ببریم و سپس کمکتان کنیم ترس خود را کنار بگذارید. امیدواریم دفعه بعدی که هواپیما را برای سفر خود انتخاب می‌کنید، تجربه متفاوتی داشته باشید و از دریچه دیگری به دنیای زیبای هوانوردی نگاه کنید.
خيلي مفيد بود.ممنون