لزوم توسعه ناوگان هوانوردی عمومی و تاکسی هوایی

بر اساس آمارهای موجود، هوانوردی عمومی یکی از مهمترین منابع درآمدی برای کشورهای پیشرفته به شمار می‌رود به گونه¬ای که در برخی کشورهای توسعه یافته، بخش وسیعی از ناوگان هوایی غیرنظامی متعلق به بخش خصوصی بوده و درصدی از تولید ناخالص ملی این کشورها از طریق این بخش از صنعت هوایی ایجاد می‌شود. به عنوان نمونه، در ایالات متحده آمریکا از نزدیک به 260،000 فروند هواپیما، 240،000 فروند متعلق به هوانوردی عمومی است و مابقی متعلق به خطوط حمل و نقل هوایی است. این بخش از صنعت هوانوردی سهم مناسبی از اقتصاد این را کشور دارد، بگونه‌ای که تاکنون برای بیش از یک میلیون و سیصد هزار نفر اشتغال ایجاد شده و بطور متوسط سالانه 102 میلیارد دلار درآمد معادل یک درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را بخود اختصاص داده است. بنابراین می‌توان اذعان نمود که بخش قابل توجه‌ای از ظرفیت فعالیت‌های مرتبط با صنعت هوایی به این رده اختصاص یافته است.

حال سوال اینجاست که چه عواملی موجب توسعه هوانوردی عمومی می‌گردد؟ پرواضح است که دو عامل اصلی و حیاتی جهت توسعه این صنعت، یکی وجود تعداد و پراکندگی مناسب فرودگاهی در کل پهنه سرزمینی کشور و دیگری تعداد ناوگان هوایی مناسب و بروز می‌باشد. در حال حاضر کشور ما دارای زیرساخت فرودگاهی نسبتاً مناسبی است. اما تعداد قابل توجه‌ای از آنها عملا غیرفعال یا غیر اقتصادی است. اگر علت را جویا شوید، پاسخ عدم توجه به توسعه ناوگان هوانوردی عمومی و شبکه پروازی متناسب با ظرفیت‌های مناطق گوناگون است.

کمبود یا بهتر است بگوییم نبود هواپیمای مناسب با ظرفیت‌های 2 تا 19 نفره، عملاً امکان توسعه بخش هوانوردی عمومی بویژه تاکسی هوایی را غیرممکن ساخته است. بنابر آخرین آمار منتشر شده تاکنون کمتر از 200 فروند انواع هواپیمای سبک و فوق سبک در کشور به ثبت رسیده که در حال حاضر کمتر از نیمی از آنها فعال بوده و اکثر آنها نیز هواپیماهای قدیمی 2 نفره ویژه آموزش خلبانی و امور تفریحی می‌باشد. بنابراین نه تنها ناوگان مناسبی برای توسعه تاکسی هوایی در کشور وجود ندارد بلکه اساساً بخش هوانوردی عمومی از یک کمبود و فقدان شدید رنج می‌برد. 

در شرایط فعلی، آنچه را که می‌توان به عنوان محرک‌های توسعه این بخش نام برد: ابتدا اصلاح و تدوین قوانین و مقررات مناسب و ایجاد بستر حمایتی مطلوب در جهت تسهیل سرمایه گذاری و توسعه عملیات بخش هوانوردی عمومی نظیر محدودیت‌های امنیتی و تعرفه‌های فرودگاهی و گمرکی است و دومین محرک، حمایت از توسعه ناوگان هوانوردی عمومی بویژه کلاس هواپیماهای 2 تا 19 نفره با ویژگی‌های عملیاتی متناسب با شرایط اقلیمی کشور می‌باشد. در گذشته نه چندان دور  علی‌رغم نبود حمایت کافی، اقداماتی در جهت تامین ناوگان از مسیر خرید از خارج، تولید مشترک و یا طراحی و ساخت داخل صورت پذیرفته که هیچکدام بدلایلی مانند عدم اطمینان از قابلیت عملیاتی مناسب محصول داخلی ویا نبود توجیه اقتصادی در خرید از خارج، مستمر نبوده است. حتی اخیراً خرید از خارج این کلاس هواپیما بطور کلی ممنوع شده که با وضع این چنین مقرراتی نمی‌توان انتظار توسعه متوازن ناوگان هوانوردی عمومی را داشت چراکه این گونه اقدامات در واقع اکوسیستم بخش هوانوردی عمومی صنعت هوایی را مختل می‌نماید. بنابراین وجود توامان دو محرک فوق بمنظور توسعه هوانوردی عمومی و بخصوص تاکسی هوایی امری الزامی است.

اکنون که توجه مسئولین به رفع موانع قانونی و مقرراتی توسعه هوانوردی عمومی معطوف شده و تحولاتی نیز درحال انجام می‌باشد، لازم است که بطور همزمان بستر لازم جهت توسعه ناوگان هوایی کلاس 2 تا 19 نفره نیز مورد توجه قرار گیرد. با توسعه و شکل گیری این بخش از هوانوردی در کشور، عموم آحاد و اقشار جامعه می‌توانند از مزایای اختصاصی آن بهره‌مند شوند و با فعال شدن بخش هوانوردی عمومی تحولی چشمگیر در صنعت و اشتغال، توسعه اقتصادی و اجتماعی و افزایش سطح رفاه عمومی در سطح کشور صورت خواهد پذیرفت.

محمد صادق داودی مقدم - کارشناس ارشد و تحلیلگر مسائل صنعت هوایی