بررسی نقش فزآینده روانشناسی در صنعت هواپیمایی
امروزه تعداد افرادی که تمایل به استفاده از حمل‌ونقل هوایی داخلی و بین‌المللی با اهداف مختلفی نظیر تحصیل، تجارت، کسب‌وکار، سفرهای تفریحی و دیدار اقوام و دوستان دارند به‌صورت چشمگیری رو به افزایش است، به‌طوری‌که تا قبل از شیوع ویروس کرونا آمار جهانی حکایت از جابجایی تعداد پنج میلیارد مسافر هوایی در سال دارد.
افزایش روزافزون تقاضا برای سفرهای هوایی، رقابت جدی بین شرکت‌های هواپیمایی برای تصاحب سهم حداکثری از بازار حمل‌ونقل هوایی، شرایط مختلف آب و هوایی و اقلیمی، تفاوت‌های فرهنگی، پیچیدگی ناشی از بکار بردن تکنولوژی‌های نوین در صنعت هواپیمایی و بسیاری از عوامل دیگر، موجب شده است تا میزان استرس در میان فعالان صنعت افزایش یافته و عملکرد ذهنی و ادراکی پرسنل شاغل در صنعت هواپیمایی به‌ویژه گروه پروازی بشدت تحت تأثیر قرار گرفته و در برخی موارد منجر به سوانح هوایی مرگبار و جبران‌ناپذیری گردد که آثار اقتصادی نظیر ورشکستگی شرکت‌های هواپیمایی یا تبعات اجتماعی جدی به دنبال داشته باشد. بر همین اساس امروزه بخش‌های مختلف صنعت هواپیمایی در زمینه‌های گوناگون آن بخصوص در کشورهای توسعه یافته، برای غلبه بر عوامل مؤثر بر عملکرد منابع انسانی به‌ویژه در حین پرواز و به‌منظور ارتقای سطح ایمنی از مشورت روانشناسان متخصص در زمینه هوانوردی بهره‌مند شده و توصیه‌های آنان را با اهدافی نظیر توسعه کسب‌وکار، آموزش پرسنل، ارتقای طراحی وسایل پرنده و ارتقای عملکرد کروی پروازی به‌ویژه در شرایط اضطراری و بحرانی بکار می‌بندند که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
۱. ارائه مشاوره به خلبانان و کروی پروازی:
روانشناسان متخصص در امور هوانوردی و هواپیمایی در این بخش با شناسایی موضوعات و اولویت‌های شغلی گروه پروازی، انتظارات شرکت متبوع و مسافران، نسبت به آموزش و آماده‌سازی خلبانان و سایر خدمه پروازی به‌صورت انفرادی و گروهی اقدام نموده تا امکان ارائه خدمات مناسب در شرایط عادی و مقابله با بحران‌ها در شرایط اضطراری را به حداکثر برسانند. پس از بروز سوانح، تهدیدات امنیتی و اقدامات خرابکارانه علیه هواپیما و مسافرین نظیر هواپیماربایی نیز نقش روانشناسان حرفه‌ای در مدیریت شرایط روحی روانی کروی پروازی شرکت هواپیمایی اعم از گروه درگیر در رویداد یا سایر پرسنل و کروی شرکت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ارائه این‌گونه خدمات به مسافرین گرفتار نجات یافته از سوانح هوایی یا هواپیماربایی‌ها و خانواده جان‌باختگان نیز یکی از اولویت‌های حائز اهمیت برای صنعت هوانوردی در راستای اعتمادسازی و کاهش آثار و تبعات گوناگون اجتماعی و روانی است.
۲. تحقیقات و بررسی سوانح هوایی:
روانشناسان در هنگام بروز سوانح هوایی می‌توانند نقش بسیار مهمی در بررسی عوامل انسانی احتمالی منجر به بروز سانحه و رمزگشایی رفتارها و حالات ذهنی و ادراکی کروی پروازی و تأثیر شرایط بر عملکرد حرفه‌ای ایشان، قبل و حین و پس از بروز سانحه و تحلیل شرایط روحی روانی کروی پروازی را در اختیار کارشناسان فنی بررسی سوانح یا شرکت‌های هواپیمایی
قرار داده و بر این اساس توصیه‌های لازم برای پیشگیری از وقوع سوانح مشابه یا کاهش آثار عوامل انسانی پیش گفته را ارائه نمایند.
۳. مشارکت در طراحی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای برای کروی پروازی و پرسنل زمینی:
روانشناسان متخصص در امور هوانوردی، نقش مهمی در طراحی دوره‌های آموزشی موردنیاز پرسنل هواپیمایی اعم از کروی پروازی و پرسنل زمینی ایفا نموده و در ارزیابی اثربخشی و سطح فراگیری پرسنل هم‌زمان با برگزاری دوره‌های آموزشی و پس از تکمیل دوره‌ها، تحلیل‌های رفتاری مناسب منابع انسانی قبل و پس از گذراندن دوره‌ها و انعکاس موضوع به مدیران منابع انسانی و عملیات شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاهی مشارکت نمایند.
۴. همکاری در طراحی، مهندسی و انتخاب تکنولوژی:
یکی از موضوعات مؤثر در عملکرد کروی پروازی و به‌تبع آن بروز یا عدم بروز سوانح هوایی، موضوع محیط شغلی و ارگونومی محیط کار به‌ویژه در حین پرواز است. روانشناسان با شناخت مناسبی که از رفتار و عملکرد انسان در شرایط عادی و اضطراری دارند، می‌توانند توصیه‌های لازم را به طراحان و سازندگان هواپیماها به‌منظور طراحی کابین خلبان، کابین مسافرین، نحوه استقرار هر یک از تجهیزات و فناوری‌ها در هواپیما را ارائه نمایند به‌نحوی‌که شاهد بالاترین عملکرد نیروی انسانی در پروازهای طولانی و شرایط مختلف اقلیمی باشیم.
۵. ارائه خدمات سلامت جسمانی و سلامت روان به کروی پروازی:
روانشناسان با شناخت دقیق از آسیب‌هایی که متوجه کروی پروازی است، می‌توانند طی جلسات مستمر یا ارائه آموزش‌های خود مراقبتی نحوه مقابله با شرایط سخت محیط کار، خستگی ناشی از پروازهای طولانی بین‌قاره‌ای، آثار ناشی از تفاوت‌های زمانی بین مبدأ و مقصد، مشکلات و اختلالات خواب و برخی اختلالات جسمی ناشی از فشارهای عصبی متأثر از پروازها را مدیریت و آثار مخرب آن را تقلیل دهند.
۶. ارائه مشاوره به مقامات اجرایی و تصمیم گیران:
روانشناسان در تعامل نزدیک با سازمان‌های حاکمیتی و نظارتی، مقامات اجرایی و مدیران ارشد شرکت‌های هواپیمایی و شرکت‌های فرودگاهی می‌توانند به تحلیل علل رفتارهای خاص پرسنل و کروی پروازی به‌ویژه عدم رعایت مقررات ایمنی بپردازند و از این رهگذر به ارائه توصیه‌ها و پیشنهادات لازم به مراجعی نظیر سازمان هواپیمایی کشوری در جهت وضع یا ارتقای قوانین و مقررات بخصوص در ارتباط با ایمنی هوانوردی تأثیرگذار باشند.
موارد ذکر شده تنها زمینه‌هایی محدود از ضرورت استفاده از دانش روانشناسی در صنعت امروزی هوانوردی و هواپیمایی است که می‌توان با ترغیب محققان به مطالعات جامع‌تر و برنامه‌ریزی مسئولین صنعت هوانوردی کشور اعم از مدیران سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌ها موجبات ارتقا رضایتمندی مسافران، افزایش سطح عملکرد پرسنل، رشد سود سرمایه‌گذاران و کاهش سوانح هوایی را فراهم آورند.
ارسال نظر